50 jaroj da oficiala agnosko - kaj kio sekvis?

La 10-an de decembro 2004 esperantistoj povas festi la 50-an datrevenon de la rezolucio de Montevideo. Tiu rezolucio de la ĝenerala konferenco de Unesko, okazinta en la ĉefurbo de Urugvajo en 1954, estis la plej grava ĝisnuna oficiala agnosko de Esperanto.

La rezolucio ne devigas Uneskon (la edukan, sciencan kaj kulturan organizaĵon de Unuiĝintaj Nacioj) nek la membrojn-ŝtatojn al io ajn, sed tamen ne estis facile por la tiamaj reprezentantoj de UEA trabati ĝin.

Jam dum jaroj antaŭ la aprobo de la rezolucio la monda esperantistaro okupiĝis pri kolekto de subskriboj favore al Esperanto. Finfine la peticion adresitan al Unuiĝintaj Nacioj subskribis preskaŭ 900.000 privatuloj kaj reprezentantoj de preskaŭ 500 organizaĵoj kun entute pli ol 15 milionoj da membroj.

La peticio estis transdonita al Unuiĝintaj Nacioj en 1950, kaj iom post iom ĝenaj paperoj aperis sur la tablo de Unesko. Tamen la atmosfero tute ne estis favora al Esperanto, kaj  antaŭ la komenco de la ĝenerala konferenco de Unesko en Montevideo Ivo Lapenna, la observanto de UEA en la aranĝo, estis tute senespera pri la ŝancoj akceptigi ian rezolucion favore al Esperanto.

Komence de la konferenco eĉ mankis konkreta propono de rezolucio, pri kiu povus voĉdoni la delegitoj. Tamen granda kaj sukcesa ekspozicio pri Esperanto, aranĝita de lokaj esperantistoj kaj de UEA, imponis membron de la meksikia delegacio.

Tiu delegacio poste proponis por voĉdonado projekton de rezolucio, kiu interalie havis la jenan punkton: "La Ĝenerala Konferenco rekomendas al Ŝtatoj-Membroj kuraĝigi la uzon de Esperanto, kiun ili konsideras la plej taŭga." Ankaŭ tiu frazo kompreneble ne devigus la ŝtatojn-membrojn al io ajn konkreta, sed ĝi tamen malplaĉis al multaj delegitoj.

Tiu punkto eventuale ankaŭ estis la lasta guto por  la reprezentanto de Danio, Andreas Blinkenberg. Li lanĉis grandan paroladon por pruvi, ke Esperanto eventuale taŭgas por urugvajaj menuoj, sed apenaŭ por iuj kulturaj celoj. Ĉu pro la parolado de la konata profesoro kaj aŭtoro Blinkenberg, ĉu pro la tro radikala enhavo de la projekto, la rezolucio estis malakceptita per 23 voĉoj kontraŭ 3, dum 19 landoj sin detenis.

Tamen poste la delegacio de Meksikio, kun la apogo de Urugvajo kaj kelkaj aliaj landoj, postulis ke oni rekonsideru la rezolucion kun malpli radikala teksto, sen la alineo kiu rekomendis kuraĝigi la uzon de Esperanto. La fina teksto, akceptita de la lasta plenkunsido de la ĝenerala konferenco, la 10-an de decembro 1954, vendrede posttagmeze, komisias la ĝeneralan direktoron de Unesko sekvi la evoluon en la uzado de Esperanto, sed ne donas iujn ajn rekomendojn al la ŝtatoj-membroj.

Jam kelkajn tagojn pli frue Unesko establis konsultajn rilatojn kun Universala Esperanto-Asocio. Tio, kune kun la nova rezolucio kiu agnoskas ke la atingoj de la Esperanto-movado "respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko", efektive estis granda atingo.

Ekde tiam la rilatoj kun Unesko ĉiam staris alte inter la prioritatoj de UEA, kaj kelkfoje ankaŭ Unesko rememoris pri Esperanto sur nivelo iom pli alta ol rutinaj vortoj. La plej grava evento tiaspeca estis la parolado de la ĝenerala direktoro de Unesko, Amadou-Makhtar M'Bow, en la inauguro de la Universala Kongreso en Rejkjaviko 1977.

Poste tamen similaj vizitoj ne ripetiĝis. Ni demandis al Ziko M. Sikosek, ĉu Unesko entute plu memoras la kvindekjaran rezolucion, aŭ ĉu ĝia granda sifnifo estas ankoraŭ unu el la mitoj kiuj disfloradas en Esperantujo.

Ziko M. Sikosek: - Unesko okupiĝas pri multe da temoj, ekzemple alfabetigo, mondaj (kulturaj) heredaĵoj, nelegala komercado pri kulturaĵoj, cetere ankaŭ geologio kaj hidrologio. Kompreneble Esperanto ne atingas grandegan atenton, ne ĉe la ĝenerala publiko, ne ĉe Unesko mem. Ĉu la rezolucio estas "mito"? Tio dependas de tio, kiel oni prezentas ĝin. Rilate al informado, ja konsilindas relegi la tekston, legi kion la Ĝenerala Konferenco precize notis aŭ rekonis. Se oni asertas ke "Unesko alvokis ĉiujn homojn lerni Esperanton", tio estas "mito", jes.

Kiel evoluis la rilatoj inter UEA kaj Unesko dum la lastaj jardekoj?

Ziko M. Sikosek: - Konsiderante, ke UEA estas nur unu el 330 neregistaraj organizaĵoj (NRO) kun oficialaj rilatoj al Unesko, mi trovas ilin iel tute laŭdindaj. Oni devas konscii kial Unesko deziras rilati kun NRO kiel ni: ĝi volas atingi homojn, kiujn oni eble ne atingas pere de aliaj kanaloj. UEA disvastigas ideojn komunajn al UEA kaj Unesko. Kvankam mi ne scias precize pri aliaj NROj kaj la kvanto de iliaj membroj, mi tamen supozas ke la fortoj de UEA
estas sufiĉe modestaj.

Duan rezolucion pri Esperanto Unesko akceptis en 1985, sojle de la centjariĝo de la lingvo. En tiu nova rezolucio Unesko ĉiukaze montris, ke la malnova rezolucio ne estis tute forgesita, rekomendis ke oni taŭge rimarku la jubileon, kaj eĉ rekomendis, ke internaciaj neregistaraj organizaĵoj esploru, ĉu ili povus uzi Esperanton por disvastigi inter siaj membroj informojn.

Ankaŭ tiu rezolucio ne havis iujn grandajn praktikajn sekvojn, sed en diversaj landoj oni ja utiligis la oficialajn decidojn de Unesko por helpi la rilatojn de Esperanto-asocioj kun organizaĵoj kiuj kunlaboras kun Unesko kaj Unuiĝintaj Nacioj.

La plena teksto de la rezolucio de Montevideo.

Pli pri Esperanto kaj internaciaj organizaĵoj (Esperanto-dokumento de UEA)