Ĉiuj ja scias la anglan?

Foje eksteruloj karikaturas usonanojn, kvazaŭ tiuj kredus, ke ĉiuj eksterlandanoj komprenas la anglan, se nur oni parolas ĝin sufiĉe laŭte. Mi ne povas memori ke mi mem iam spertis usonanojn (kaj mi fakte renkontis multajn) kiuj funkcias en tiu maniero. Aliflanke mi fakte multfoje renkontis tiun konduton ĉe svedoj. Tamen ne rilate la svedan, kompreneble - estu certa ke ni bone lernis la "fakton" ke la sveda estas "tre malgranda lingvo", do ni ja ne povas atendi ke aliprovincanoj komprenu ĝin - sed certe la anglan.

Foje oni povas miri ĉu la svedoj ne estas, kiel oni diras en la Ŝtatoj, "holier than the pope" („pli papaj ol la papo”) kiam rilatas la fidon kaj admiron rilate la anglan lingvon. Kompreneble ni ne povas postuli ke ĉinoj kaj baratanoj komprenu la svedan (krom se ili ekloĝas en nia regiono ja), sed aliflanke ni ofte antaŭsupozas, ke ili scipovas la anglan.

Iam oni povus pensi, ke la svedoj kredas ke en la mondo oni parolas du lingvojn: la svedan, kiu estas "tre malgranda lingvo", kiun oni uzas nur en Svedio, kaj la anglan, kiun pli-malpli ĉiuj aliaj uzas:

El svedaj gazetoj:

• Mi ŝatas Baraton. Ĉio estas tiel simpla ĉar la plej multaj parolas la anglan. (Nerikes Allehanda 2003-10-20)
• Ĝenerale la ĉinoj parolas la anglan rudimente, sed la plej multaj volas lerni la lingvon pli bone. (Hallands Nyheter 2003-10-20)
• Ke ĉiuj [en la mondo] parolas la anglan kompreneble ne estas vere, sed tamen ankaŭ ne tre granda troigo. (Svenska Dagbladet 2006-02-23)
• Kompreneble mi povus elturniĝi per la angla - ĉiuj ĉi tie [en Honkongo] ja parolas la anglan. (Resumé 2003-04-10)
• Komuna lingvo - ĉu ni komencu paroli la anglan kiel la pej multaj (krom la obstinaj francoj), eble Esperanton, aŭ kial ne reiri al la radikoj kaj ekuzi la latinan? (Gazeto de la Liberala Junularo de Svedio, "Liebling" 2/2004)
• Ĉiuj scias la anglan - krom la francoj. (Göteborgs-Posten 2004-06-22)

Nu ja, eble do ne la francoj, sed oni ja scias, kiaj ili estas. Ĉiuj veraj homoj ja almenaŭ parolas la anglan. Alivorte, ĉiuj inteligentaj formoj de vivo. (Rilate la francojn, ili fakte parolas la anglan pli ofte ol multaj aliaj, ekzemple hispanoj, hungaroj, ĉeĥoj, portugaloj, poloj kaj italoj.)

Jen, ĉar la aserto "ĉiuj scias la anglan" estas honorata per ĉapitro en libro pri lingvaj mitoj, eĉ tiuj legantoj kiuj tute ne sekvas la novaĵojn povas diveni ke la aserto ne estas vera.

Tute ĝuste. Ĉiuj kompreneble ne scias la anglan. Duono de la loĝantaro de la mondo ne scias la anglan. Fakte eĉ ne proksime al la duono scias la anglan. Se oni estu tute harfenda, enorma majoritato de la loĝantoj de ĉi tiu planedo tute ne scias la anglan.

Neniu scias certe, sed mi volas aserti ke mia diveno estas konstruita sur la plej solidaj faktoj kiujn entute eblas trovi. Kaj mia plej lasta diveno estas ke 350 milionoj da homoj parolas la anglan denaske, kaj ke aldone proksimume 700-900 milionoj da homoj iugrade regas la lingvon. Sume tio do iĝus io inter unu miliardo kaj miliardo plus kvarono. Neniu alia lingvo havas eĉ proksime al tiu kvanto da nedenaskaj parolantoj, kaj nur la mandarena eĉ proksimiĝas al la suma kvanto de parolantoj. Aldone, neniu alia lingvo estas geografie same disvastigita. La angla estas fenomeno de tute aparta klaso, pri tio ne dubu, kaj estas tre bonaj kialoj al tio, ke oni en Svedio de post la dua mondmilito studas ĝuste la anglan kiel la unuan fremdan lingvon.

Impone, vere, sed: tio tutegale signifas, ke iele-tiele proksimume kvin el ses teranoj ne komprenas eĉ unu vorton (aŭ almenaŭ ne pli ol unu vorton) de la angla lingvo. Kaj tiel estas tute sendepende de tio, kiel laŭte oni parolas. Eĉ se ni kriegos, ili tamen ne komprenos. Kaj ni nun ne parolas pri kapablo citi Ŝekspiron inverse aŭ endorme ripeti skeĉojn de John Cleese, aŭ cetere ankaŭ ne pri ĝusta konjugaciado de la plej multaj neregulaj verboj. Ni parolas pri la kapablo diri ion ajn pli komplikan ol: "Ĉu vi povas doni kvin kronojn por taso da kafo?".

Por svedoj estas aparte facile forgesi, ke multaj landoj kie la angla estas oficiala lingvo estas malpli anglalingvaj ol Svedio (kie la angla ja havas nenian oficialan statuson). Se ni malfermas ajnan enciklopedion, tie ofte estos skribite: "lingvo: la angla" (plej ofte kun la aldono "... kaj pluraj enlandaj lingvoj”) sub landoj similaj al Bangladeŝo, Barato, Kenjo, Namibio, Pakistano, Srilanko, Sudafriko, Tanzanio kaj Zambio. Kaj tamen la plej multaj kredeblaj pritaksoj montras, ke la anglan en ajna grado scias malpli ol la triono, kaj ofte eĉ malpli ol 10 procentoj el la loĝantaro. Ekzemple en la lasta disponebla barata popolnombrado 11,2 procentoj el la loĝantaro diris, ke ili scias la anglan, kaj en la oficiale anglalingva Tanzanio estas indikita eĉ malpli alta cifero, 5 procentoj. Tion eblas kompari kun la 89 procentoj kiuj en Svedio donis la saman respondon en enketo de EU en la jaro 2006. Svedio ne estas oficiale anglalingva lando, sed Barato ja estas. Tamen la procentaĵo de Svedoj kiuj ne scias paroli la anglan estas proksimume komparebla kun la procentaĵo de baratanoj kiuj ja scias.

Ĉi-supre mi citis eldiraĵojn laŭ kiuj "la plej multaj" en Barato parolas la anglan, kaj eĉ "ĉiuj" en Honkongo. Ĉi tiuj du iamaj britaj kolonioj fakte havas demandon pri lingvoscio en siaj respektivaj popolnombradoj. En la laste publikigitaj rezultoj, 45 procentoj el la honkonganoj diris, ke ili scipovas la anglan, kaj, kiel dirite, iom pli ol 11 procentoj el la baratanoj.

Ĝuste Barato estis krome menciita specife en la gazeto Dagens Nyheter (2004-11-27) kiel escepte anglalingva lando, kun ne malpli ol 40 milionoj da denaskaj parolantoj de la lingvo. Nu, 40 milionoj ja ne estas speciale multe en tiel granda lando, sed la verkinto ja eventuale povintus ekhavi la ideon kontroli la popolnombradon, en kiu 178.598 baratanoj indikis la anglan kiel sian gepatran lingvon. Ni alivorte ne parolas pri du-, tri- aŭ eĉ kvarobla miskalkuleto, sed pri troigo de je pli ol dudekmil procentoj... (Dagens Nyheter ne volis publikigi korekton, kaj la koncerna ĵurnalisto ĉe la gazeto rifuzis entute diskuti la demandon.)

Svedoj kompreneble ne solaj supertaksas la anglan, oni povas vidi ekzemplojn de tio ankaŭ aliloke. Unu el la plej ekstremaj ekzemploj kiujn mi renkontis aperis en la loka gazetaĉo Signature, eldonata en Grosse Pointe, antaŭurbo de Detroit. Tie estro de antaŭlernejo bedaŭris pri la malemo de usonanoj lerni fremdajn lingvojn. Lia institucio nome proponas lecionojn de la mandarena. "Nur 24 000 usonanoj parolas la ĉinan", li asertis, dum "du miliardoj da ĉinoj parolas la anglan". Por tiu kiu ne jam scias, mi diru, ke la loĝantaro de Ĉinio eĉ ne proksimas al du miliardoj, kaj el tiuj ĉinoj kiuj efektive ekzistas, enorma majoritato plej verŝajne ne scias eĉ unu vorton de la angla. Kaj ni ne parolu pri tio, ke la kvanto de usonanoj (laŭ la propra popolnombrado de Usono) kiuj ne nur scias la mandarenan, sed parolas la ĉinan hejme estas pli ol du milionoj...

Ĝenerale ni povas ridi al tiaj eraroj, kaj espereble ili ne kaŭzas tro da misaĵoj en la vera vivo. Sed antaŭ kelkaj jaroj en la gazeto Dagens Nyheter (2003-06-20) aperis esprimo de ĉi tiu anglomanio en maniero kiu efektive povintus havi praktikajn sekvojn. La fono estis, ke oni konstatis malpli bonajn sukcesojn ĉe enmigrintoj ol ĉe denaskaj svedoj, kiam temis pri la centra universitata ekzameno. La proponita rimedo kontraŭ tio (laŭ nenomita "esploristo" de neprecizigita fako!) estis memklara: la ekzameno devus okazi en la angla, ĉar la nuna formo de la ekzameno diskriminacias personojn kun eksterlanda deveno. Tiel fine ja ĉiuj havus egalajn ŝancojn!

Sed se estas tiel ke svedlingva ekzameno favoras denaskajn svedojn, kiujn favorus ekzameno en la angla? Racie, tio devus esti la 0,4 aŭ 0,5 procentoj de la loĝantaro, kies gepatra lingvo estas la angla. Sed kiel pri la eksterlande naskitoj ĝenerale? Persone mi kredas, ke la proponita reformo supozeble malfavorus ceterajn grupojn de enmigrintoj almenaŭ same multe kiel la nuna situacio, kaj tre supozeble eĉ pli multe. Tiurilata statistiko ne haveblas, sed min surprizus en ekstrema grado, se kurdoj, bosnianoj, somalianoj kaj bolivianoj sukcesus pli bone ol nun. La fakto nome estas, ke la plej multaj ne parolas la anglan denaske. Tio eble estos ŝoko por kelkaj, sed estas fakto: la angla ofte eĉ ne estas la dua lingvo por ili. La plej multaj en iliaj hejmlandoj tute ne scias ĝin! Kaj tiuj, kiuj ekloĝis en Svedio, unuavice havis plenajn manojn batalante kun la sveda lingvo, pli ol kun la angla.

Ni igu - kiel oni diras en la Ŝtatoj - unu aferon rekta: preskaŭ 95 procentoj el la loĝantaro de la mondo havas alian gepatran lingvon ol la anglan. La plej multaj eĉ ne kapablas paroli la anglan. Kaj do ne temas pri malfacilaĵoj kun la siblaj sonoj aŭ pri la scio kiam taŭgas diri "Jolly good, old sport" - proksimume kvin el ses teranoj absolute ne scipovas la anglan.

Kaj tamen ne temas pri primitivaj kamparanaĉoj kiuj rifuzas agnoski la ekziston de ajna mondo transe de la najbara kabano. La mezuma homo fakte estas dulingva, do pluraj miliardoj da homoj ja lernis aldonan lingvon krom la propra denaska. Sed por la plej multaj tiu lingvo estas iu alia ol la angla.

"Ke ĉiuj [en la mondo] parolas la anglan kompreneble ne estas vera, sed tamen ankaŭ ne tre granda troigo", oni pli frue asertis. Se oni do opinias, ke la aserto estas akceptebla - ĉu do same akcepteblas "la plej multaj svedoj havas eksterlandan devenon", "la plej multaj svedoj ne voĉdonas en la parlamentaj elektoj", aŭ "la plej multaj svedoj loĝas en la gubernio de Stokholmo"? Tiuj asertoj ja validas por almenaŭ same granda procentaĵo de la loĝantaro kiel la aserto pri la scipovo de la angla.

Necesas diri, ke la angla ja estas la plej populara dua lingvo en la mondo. Sed tio ne signifas ke ĝi estas la sola. En proksimume duono el la landoj de la mondo la angla normale estas la unua lingvo kiun oni lernas aldone al la gepatra, sed en trideko da landoj oni lernas la francan, kaj en la araba mondo oni lernas la klasikan araban. En pluraj iamaj sovetaj respublikoj la rusa restas la plej ofta fremda lingvo, kaj en manpleno da landoj tiun rolon havas la portugala. Eĉ en ok el la nun 27 membrolandoj de EU iu alia lingvo ol la angla estas la plej parolata fremda lingvo.

Ekzistas neniu alia lingvo kun tiom da dualingvaj parolantoj kiel la angla (eble 700 milionoj), sed la franca povas fieri pri 200 milionoj, kaj la mandarena, la hindia/urdua kaj la malaja ĉiuj havas pli ol cent milionojn.
Eĉ ĉi tie en Eŭropo, kie praktike ĉiuj infanoj frekventas lernejon (kaj kie la angla normale estas la unua fremda lingvo), ne ĉiuj scias la anglan. Fakte eĉ ne duono de la loĝantaro scipovas ĝin. Ekzistas kredeble relative malmultaj personoj, naskitaj en Svedio post la dua mondmilito, kiuj ne povas almenaŭ rudimente interkompreniĝi en la angla, do ne senkiale la svedoj fieras pri sia scio de la angla. Ni estas inter la plej bonaj pri la angla en EU (kaj en la mondo, se escepti la landojn kie la angla estas la gepatra lingvo de la majoritato).

Tio kompreneble estas bona. La angla estas sendube la plej grava internacia lingvo de la mondo, kaj probable ĝi restos tia ankoraŭ dum iom da tempo. Sed ni tamen estas sufiĉe malvastvidaj, kiam temas pri rigardo ekster tiun angla-usonan kultursferon, kiun ni igis nia. Sufiĉe ekstrema ekzemplo pri ĉi tio estas la regule okazanta esploro pri la lingvaj kutimoj de EU-civitanoj. En la lasta eldono oni demandis interalie: "Ĉu vi opinias, ke ĉiuj EU-civitanoj devus scipovi unu plian lingvon krom la gepatra?" La svedoj estis pli entuziasmaj pri la penso ol la plej multaj aliaj, kaj respondis per forta "jes". Sed poste venis la sekva demando: "Ĉu ĉiuj devus scii ne nur unu, sed du pliajn lingvojn?" Neniu respondis "ne" al tiu demando samgrade kiel la svedoj, kiuj evidente havis malfacilaĵojn kompreni, por kiu strangaĵo tio povus utili. Ni ja jam scipovas La Eksterlandan Lingvon!

En Svedio, laŭ la EU-esploro, sciis la anglan sed neniun alian fremdan lingvon 39 procentoj el la loĝantaro, kaj tio estas (post la iama brita kolonio Kipro) la plej alta procentaĵo inter ĉiuj landoj de EU. Efektive ja preskaŭ duono el la svedoj tamen scias plian fremdan lingvon krom la angla, sed en duono el la EU-landoj tiu cifero estas pli alta ol 50 procentoj, kaj en la cetere sufiĉe kompraeblaj Danio kaj Nederlando plian fremdan lingvon krom la angla scias du el tri, aŭ pli.

Ni ĉiuj certe havas niajn amatajn ĉevaletojn, al kiuj ni reagas pli forte ol ni vere devus. Unu el la miaj, kiu ĉiufoje igas min bananoj, estas kiam ĵurnalistoj kaj aliaj en sveda kunteksto nomas eksterlandajn fenomenojn en la angla, kion mia konspirema mio interpretas kiel pruvon pri la sinteno, ke tio kio ne estas en la angla, ne estas Vere Vera.

Lastatempa ekzemplo estis priskribo en la gazeto Dagens Nyheter pri ĉirkaŭvojaĝo en Ĉinio, kie oni interalie vizitis lokojn kun la nomoj "Three Gorges", "Oxbow Lake" kaj "Shennong Stream". La teksto ja estas en la sveda, kaj la vizito okazis en neanglalingva lando - do kial anglaj nomoj? Ĉiufoje mi iĝas same scivola kaj emas kaŝrigardi en la kapon de la koncerna ĵurnalisto por vidi kio vere okazadas tie. Mia spontana reago kiam mi aŭdas pri la israela "Labour-partio" aŭ pri la fakto ke la nordan limon de Nordkoreio formas "Yalu River" (jes ja, aŭtentaj ekzemploj!) estas io simila al "Dio mia, la ulo raportas el Treforistano, kaj trinkante sian ĝinon kun toniko en la lukshotelo li eĉ ne rimarkis, ke li ne troviĝas en anglalingva lando - kiugrade mi do entute povas fidi liajn raportaĵojn?" Aŭ ĉu la ĵurnalisto tamen fakte rimarkis, ke li ne estas ĉirkaŭata de usonanoj? Sed kial do tiukaze uzi anglajn nomojn? La sola respondo kiun mi povas imagi estas: "Nun mi skribas el La Eksterlando, kaj tiam mi kompreneble devas uzi La Eksterlandan Lingvon".

Similaj ekzemploj vere ne estas malfacile troveblaj - en raportaĵoj el eksterlando en Dagens Nyheter oni dum la lastaj du jaroj raportis pri Jacabamba Valley en Peruo, pri Mount Merapi en Indonezio kaj pri Mount Lebanon en Libano, kaj oni povas ankaŭ rakonti ke la valuto en Nederlandaj Antiloj nomiĝas Netherlands Antilles guilder, kaj ke en la jaro 1663 en Antverpeno estis fondita The Royal Academy of Fine Arts. La konkuranto Svenska Dagbladet vizitas la riveron Danube en Serbio, la placon Tribunka Square en Somalio, Copacabana Beach en Brazilo kaj la lokojn Bokor Hill Station, Rabbit Island kaj Bamboo Island en Kamboĝo, aldone rakontante ke la rusoj ĉiujare solenas Victory Day memore al la venko en la dua mondmilito. Kaj la Sveda Televido opinias ke la plej alta monto de Japanio nomiĝas Mount Fuji. Neniu el ĉi tiuj landoj estas anglalingva - eĉ ne oficiale.
Mi tamen opinias, ke la ĉefpremion gajnas TV4, kies vojaĝprogramo När & Fjärran ("Proksime kaj distance") vizitis la lagon Lake Thingvellir en Islando, la paradizo de la lingvopuristoj.

Se juĝi laŭ raportoj en amaskomunikiloj, ankaŭ la Betovena fanfareto, kiu estas la neoficiala himno de EU, nomiĝas "Ode to joy" (Betoveno estis germano, ne usonano), kaj la plej ofta antaŭnomo en Azio evidente estas mister, kiun pli-malpli ĉiuj viraj japanoj kaj ankaŭ multaj ĉinoj portas.

Atinginte ĉi tiun lokon oni kompreneble povas konstati, ke mi estas plendegulo kiu fiksiĝis je etaĵo malpli grava ol muŝofeketo kompare al la universo. Sed mi estas ne nur tedulo, mi krome estas konspirteoriulo. Mi nome kredas, ke ĉi tiu speco de lingvouzo kontribuas, eĉ se nur guton post guto, al la fiksado de la ideo pri la angla kiel ĝuste La Eksterlanda Lingvo en la kapoj de la svedoj. Tio siavice igas ilin konsideri la neangleparolanton iom suspektinda persono. Certe, mi havas nur anekdotajn pruvojn, sed mi plurfoje spertis, ke svedoj reagis per moka rido (ofte) aŭ eĉ agresemo (esceptokaze) kontraŭ japano aŭ franco, kiu aŭdacis ne paroli La Eksterlandan. Ili ja spite ĉion estas Eksterlandanoj, ili do bonvole degnu paroli La Eksterlandan Lingvon. Foje oni miras ĉu ne estas tiel, ke ni svedoj pli altgrade ol la usonanoj mem kredas, ke la tuta mondo komprenas la anglan, se nur oni parolas sufiĉe laŭte.

En la cetere elstara programo Godmorgon, världen ("Bonan matenon, mondo") oni raportis (2008-06-30) el tendaro de okcidentsaharaj rifuĝintoj en Alĝerio. Okcidenta Saharo estis hispana kolonio ĝis 1975, kaj la plej ofta eŭropa lingvo en Alĝerio estas la franca. Alivorte, du sufiĉe grandaj lingvoj. La gepatra lingvo de la lokanoj estas speco de la araba, kaj ĉar la loĝantaro konsistas el islamanoj, iu aŭ alia devus scipovi la norman araban, kiu same ne estas ekstreme malgranda lingvo. Sed la sveda raportisto bedaŭras, ke ŝi dum granda parto de sia ĵurnalista vojaĝo estis senokupa, ĉar "malmultaj en la tendaro scipovas la anglan".

En ABC, la regiona novaĵprogramo de la Sveda Televido, oni raportis (2007-12-11) pri la interŝanĝa programo de Stokholma lernejo kun lernejo en la suda parto de Madagaskaro. Je mia granda surprizo la raportisto aldonis al la afero lingvan perspektivon, demandante ion similan al "Sed Madagaskaro ja estas franclingva lando" (kio en si mem kompreneble estas iom modifita vero). La instruisto tamen tuj sciis, kion fari pri tio: "Sed nun ni sukcesis igi 1.200 lernejanojn studi la anglan!" Progreso de la tutmondiĝo. Oni ekhavas tiel multajn agrablajn spertojn. Ekzemple la sperton ke distancaj landoj adaptiĝas al ni. Aŭ pli ĝuste - al tio, al kio ni jam adaptiĝis.

Kompreneble ne estas malbone, ke homoj lernas la anglan - tute male. Sed mi opinias interesa la fakton, ke la natura komento de svedoj al tio, ke homoj dise en la mondo scipovas la francan (aŭ la rusan aŭ la araban aŭ la mandarenan aŭ kion ajn kio fakte hazarde estas io plia ol obskura vilaĝa dialekto) estas ke "baldaŭ ni sukcesos instrui al ili la anglan".

Denove: La plej multaj homoj en la mondo scipovas aldonan lingvon krom sia gepatra lingvo. Por la plej multaj homoj tiu aldona lingvo ne estas la angla. Por ke ili ricevu la grandan favoron rajti komuniki kun ni, ni alivorte postulas, ke ĉi tiu majoritato inter la majoritatoj de la popoloj de la mondo faru ekzakte tion kion ni (laŭ la pli frue citita EU-enketo) obstine rifuzas - nome lerni du fremdajn lingvojn!

Mikael Parkvall

La ĉapitro "Alla kan väl engelska?" ("Ĉiuj ja parolas la anglan?") el la libro "Lagom finns bara i Sverige" ("Lagom ekzistas nur en Svedio") en Esperanta traduko aperas ĉi tie kun permeso de la aŭtoro kaj la eldonejo. Republikigo aliloke malpermesita.