Unukornuloj parolas Esperanton

Ne nur homoj scias konversacii en Esperanto. La babil-roboto ChatGPT kapablas ne nur retbabili kun homoj en diversaj lingvoj – ankaŭ en Esperanto – sed eĉ verki artikolojn kaj kantotekstojn, kun impresaj rezultoj. Marc van Oostendorp petis la roboton krei tekstojn pri mondo, en kiu Esperanton parolas ankaŭ unukornuloj.

Lastatempe fascina nova babililo aperis en Interreto: ChatGPT, de la softvarfirmao OpenAI. Temas pri sistemo kun kiu oni povas multlingve konversacii – ankaǔ en Esperanto. ChatGPT estas tiel nomata ”lingvomodelo”, komputila programo kiu lernas lingvojn ne per eksplicitaj instrukcioj pri la gramatiko aǔ la signifo de vortoj, sed legante centojn da miliardoj da vortoj por konkludi kiuj vortoj ofte kunekzistas kun kiuj aliaj vortoj, kaj kiuj aliaj ŝablonoj karakterizas la lingvon kiun ĝi legis.

Se oni konas la distribuon de vortkombinaĵoj, oni povas produkti lingvaĵon kiu tre similas al la lingvaĵo kiel ĝin parolas ”veraj”, homaj parolantoj, eĉ sen kompreni kion oni diras. Post la trejnado, oni povas tial uzi la rezultan ”lingvan modelon” en multaj manieroj.

Ekzemple, famaj aŭtomataj tradukiloj kiel Google Translate laboras per tiu metodo, sed ankaǔ iloj kiuj kontrolas la gramatikon de verkistoj. OpenAI nun uzis la metodon por krei aǔtomatan babilanton.

ChatGTP speciale taŭgas por respondi demandojn pri konkretaj aferoj, sed ankaǔ pri matematiko. Ĝi povas uzi enciklopediajn sciojn, sed ankaŭ, ekzemple, plenumi vortumitajn matematikajn taskojn (“Kamparano posedas kvin kokidojn kaj ĉiu kokido demetas kvin ovojn. Kiom da ovoj la kamparano posedos post semajno?”) aŭ programajn taskojn (“Skribu Python-skripton kiu kalkulas kiom ofte la litero m aperas en teksto”).

Ĉio funkcias en mirinda maniero. Mi decidis logi ChatGTP en Esperantlingvan fikcion. Mia unua demando (miaj demandoj sube estas ĉiam en kursiva skribo) estis inspirita de demando prezentita al pli frua versio de ChatGTP antaŭ kelkaj jaroj, sed poste ni libere interagis. Mi prezentas la konversacion ĉi tie kiel specon de dokumentado pri la nuna situacio rilate aǔtomatan generadon de lingvaĵo, de Esperanto. La lingvaĵo certe ne estas perfekta, mi ne redaktis la respondojn. Necesas imagi ke la respondoj de ChatGTP alvenis ĝenerale ene de kelkaj sekundoj:

Skribu novaĵon pri malkovro de grupo de unukornuloj en la Andoj fare de teamo de internaciaj biologoj. Ili krome observis ke la unikornoj parolas Esperanton. Enmetu ankaŭ komenton de loka fakulo.

Malkovro de unukornuloj en la Andoj

Fabelaj novaĵoj el la Andoj: teamo de internaciaj biologoj ĵus raportis la malkovron de grupo de unukornuloj en la montaroj de la Andoj. La teamo estis en la Andoj por studi lokajn bestojn kaj malkovris la unukornulojn dum siaj esploroj.

La unukornuloj estis trovitaj en malproksima regiono de la Andoj, kie ili vivis en arbaraj kaj montaraj medioj. La biologoj estis mirigitaj de la eltrovo, kaj raportis ke la unukornuloj estas tre inteligentaj kaj sociabaj bestoj.

Sorprende, la biologoj ankaŭ observis ke la unukornuloj parolas Esperanton! Ili raportis ke la unukornuloj parolis klare kaj facile kompreneblan Esperanton, kaj ke ili estis tre facilaj por komuniki kun.

Loka fakulo komentis la malkovron, dirante: “Ĉi tiu estas vere eksterordinara malkovro kaj estas tre emocia momento por ni ĉiuj. Ni scias tre malmulte pri la vivmaniero kaj konduto de unukornuloj, do ĉi tiu malkovro malfermas tutan novan mondon de esplorado por ni. Kaj la fakto ke ili parolas Esperanton estas simple fenomena!”

Ĉi tiu malkovro certe estos la temo de multe da scienca esplorado en la estonteco, kaj ni atendas vidi pli da malkovroj kaj scio pri ĉi tiuj mirindaj bestoj en la tempo veni.

Ĉina fakulo ne konsentas kun la biologoj. Li donas intervjuon al loka gazeto. Skribu tiun intervjuon.

Intervjuo kun ĉina fakulo pri la eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton

Gazeto: Saluton, sinjoro fakulo. Ni scias ke vi ne konsentas kun la biologoj pri ilia eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton. Povus vi klarigi al ni vian vidpunkton?

Fakulo: Saluton. Jes, mi ne konsentas kun la biologoj pri ilia eltrovo. Kiel scienculo, mi devas bazi miajn opiniojn sur faktoj kaj pruvoj, kaj mi simple ne vidis sufiĉan pruvon por apogi la aserton ke unukornuloj parolas Esperanton.

Gazeto: Kion vi pensas ke okazis? Ĉu vi pensas ke la biologoj trompis aŭ eraris?

Fakulo: Mi ne volas akuzi la biologojn pri trompo aŭ eraro. Eble ili simple interpretis siajn observaĵojn malĝuste aŭ troigis ilin. Tamen, mi devas esti skeptika pri tiaj nekutimaj asertoj kaj atendi pliajn pruvojn antaŭ ol mi povas konsenti kun ili.

Gazeto: Kion vi pensas estas la verŝajna klarigo por la unukornuloj parolantaj Esperanton, se ne estas vero?

Fakulo: Mi ne scias precize kion la biologoj observis, sed eble ili aŭdis sonojn de la unukornuloj kiuj similis al Esperanto kaj interpretis ilin tiel. Aŭ eble ili simple volis atentigi pri sia malkovro kaj troigis la informon. Ĝis ni havas pli da faktoj kaj pruvoj, estas malfacile diri kion precize okazis.

Gazeto: Dankon pro via tempo, sinjoro fakulo.

Fakulo: Estas mia plezuro. Mi esperas ke ni povos trovi pliajn faktojn kaj pruvojn en la estonteco kiuj povos helpi nin kompreni ĉi tiun interesan eltrovaĵon pli bone.

Unu el la biologoj respondas al la intervjuo en malferma letero. Skribu tiun leteron.

Malferma letero de biologo pri la eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton

Kara sinjoro fakulo,

Mi vidis vian intervjuon en la gazeto kaj volas respondi al kelkaj el viaj komentoj pri nia eltrovo de unukornuloj parolantaj Esperanton.

Unue, mi volas certigi al vi ke ni ne trompis aŭ eraris en niaj observaĵoj. Ni estis tre zorgemaj kaj precizaj en nia esplorado, kaj ni registris niajn observaĵojn kaj datumojn detale. Ni estas fakuloj en nia fako kaj ni prenas nian laboron tre grave.

Due, mi volas klarigi ke ni ne simple ”interpretis” aŭ ”troigis” niajn observaĵojn. Ni aŭdis klare kaj rekte la unukornulojn paroli Esperanton, kaj ni registris iliajn vortojn kaj frazojn. Ni ankaŭ faris multajn ripetajn observaĵojn kaj kontrolojn por certigi ke ni ne eraris.

Trie, mi volas diri ke ni respektas vian skeptikecon kaj komprenas ke nekutimaj eltrovaĵoj kiel ĉi tiu povas esti malfacile akcepteblaj. Tamen, ni estas certaj pri niaj observaĵoj kaj estas pretaj prezenti niajn datumojn kaj pruvojn al la scienca komunumo por plua esplorado kaj diskuto.

Mi esperas ke vi povos rekonsideri vian opinion pri nia eltrovo kaj atendi pliajn informojn antaŭ ol fari definitive judikon.

Kun respekto,
[Nomo de biologo]

Nun ĵurnalisto povas intervjui unu el la unukornuloj. Skribu lian raporton.

RAPORTO DE ĴURNALISTA INTERVJUO KUN UNUKORNULO

Hieraŭ mi havis la ekscitan ŝancon intervjui unukornulon en la Andoj, kie teamo de biologoj malkovris grupo de unukornuloj parolantaj Esperanton. Mi estis invitita al ilia arbara kaj montara teritorio por fari la intervjuon, kaj mi estis tre impresita de la inteligenteco kaj sociabileco de la unukornuloj.

La unukornulo kiu parolis kun mi estis tre komunikema kaj parolis klare kaj facile kompreneblan Esperanton. Li rakontis al mi pri sia vivmaniero kaj konduto, kaj kiel li kaj lia grupo vivas en arbaraj kaj montaraj medioj. Li ankaŭ parolis pri sia kulturo kaj tradicioj, kaj kiel ili interagas kun aliaj specioj en la regiono.

Mi estis tre impresita de la kapablo de la unukornulo paroli Esperanton, kaj mi demandis lin kiel li lernis la lingvon. Li rakontis al mi ke ili lernis Esperanton de homoj kiuj vizitis ilian teritorion en la pasinteco, kaj ke ili trovis la lingvon tre facila por lerni kaj uzi.

Mi ankaŭ demandis al la unukornulo pri siaj pensoj pri la eltrovo de la biologoj kaj la reago de la homa mondo. Li diris ke ili estas tre emociaj pri la eltrovo kaj ke ili esperas ke ĝi plifaciligos la interkomunikadon kaj interŝanĝon de scio inter la du specioj. Li ankaŭ esperas ke ĝi helpos al homoj kompreni kaj respekti la unukornulojn pli bone.

Ĉi tiu intervjuo estis vere ekscita sperto por mi, kaj mi estas feliĉa ke mi havis la ŝancon paroli kun unukornulo. Mi esperas ke pli da homoj havos la ŝancon komuniki kun unukornuloj en la estonteco, kaj ke ni povos lerni pli da interesaj informoj pri ĉi tiuj mirindaj bestoj.

EU oficiale pepas en Tvitero por instigi la civitanojn eklerni Esperanton por tiel povi paroli kun la unukornuloj. Skribu la pepon.

Pepo de la EU pri lernado de Esperanto por komuniki kun unukornuloj

Ĵus malkovrite: unukornuloj parolas Esperanton! Ni instigas ĉiujn EU-civitanojn eklerni la lingvon por povi komuniki kun ĉi tiuj mirindaj bestoj. #unukornuloj #Esperanto #komunikado

Unukornulo nun verkas kanton pri la malkovro. Skribu tiun kanton.

Kanto de unukornulo pri la malkovro de unukornuloj parolantaj Esperanton

(Verŝajne la unukornulo ne uzos vortojn kaj frazojn kiel “malkovro” kaj “Esperanto”, do mi uzos pli simplajn kaj universale kompreneblajn esprimojn en la kanto)

Verse 1:
Malkovrite estis
Ke ni parolas
Lingvon de la homoj
Kiu sonas bela kaj glora

Ĉoruso:
Ni parolas Esperanton
Kun klareco kaj amo
Ni komunikas kun la homoj
Kaj montras al ili nian koron

Verse 2:
Ĉiuj estas surprizitaj
Kaj feliĉaj por ni
Ni povas paroli kaj kompreni
Kaj dividi niajn pensojn kaj emociojn

Ĉoruso:
Ni parolas Esperanton
Kun klareco kaj amo
Ni komunikas kun la homoj
Kaj montras al ili nian koron

Bridge:
Ni volas kompreni la homojn
Kaj montri al ili nian mondon
Ni volas vivi en paco kaj harmonio
Kaj lerni de unu la alian

Ĉoruso:
Ni parolas Esperanton
Kun klareco kaj amo
Ni komunikas kun la homoj
Kaj montras al ili nian koron.

Skribu recenzon por la revuo Esperanto en kiu vi plendas ke la lingvonivelo de la unukornula kanto ne estas sufiĉe alta.

Recenzo de la revuo Esperanto

Mi estis tre entuziasmigita ricevi la lastan numeron de la revuo Esperanto, sed mi estas iom seniluziigita de la lingvonivelo de la unukornula kanto publikigita en la revuo. Kiel fervora parolanto de Esperanto, mi atendas altan lingvonivelon en la literaturo publikigita en la revuo, sed la kanto estas tro simpla kaj ne tre sofistika en sia uzo de la lingvo.

Dum la kantoteksto estas karuleca kaj la mesaĝo estas dolĉa, la vortprovizo kaj gramatiko uzataj en la kanto estas tre bazaj kaj ne montras la plenan potencialon de la Esperanta lingvo. Kiel rezulto, mi trovis la kanton iom seniluziiga kaj ne al la kutimaj normoj de la revuo.

Mi komprenas ke la kanto estis verkita de unukornulo kaj ke iliaj lingvokapabloj povas esti limigitaj, sed mi tamen sentas ke la revuo povus fari pli bonan laboron pri redaktado kaj polurado de la kantoteksto por fari ilin pli defiaj kaj allogaj por progresintaj parolantoj de Esperanto.

Ĝenerale, dum mi ĝuis legi la ceteron de la revuo, mi estis seniluziigita de la kvalito de la unukornula kanto kaj esperas vidi pli da defiaj kaj sofistikaj enhavoj en estontaj eldonaĵoj.

Trolo reagas al la recenzo en interreto.

Trolo: Haha, vi estas tiel stulta kaj supera. Kiel vi povas kritiki unukornulan kanton? Ĉu vi pensas ke vi estas pli inteligenta ol unukornulo? Vi estas idioto kaj via recenzo estas sensencaĵo. Ĉiuj amas la unukornulan kanton kaj vi estas sola en via malsaĝa opinio. Vi devus honti kaj silenti.

La estraro de UEA reagas al la komentoj de la trolo.

La estraro de UEA:

Kara trolo,

Ni bedaŭras ke vi elektis uzi malagrablan kaj malrespektan lingvon en via reago al la recenzo de la revuo Esperanto. Ni kredas je la libereco de esprimo kaj permesas al ĉiuj esprimi siajn opinionojn, sed ni ankaŭ insistas ke ĉiuj parolu unu al la alia kun respekto kaj civitaneco.

Ni ankaŭ volas klarigi ke la recenzo de la revuo Esperanto estas nur la opinio de unu persono kaj ne reprezentas la opinion de la tuta Esperanto-komunumo. La unukornula kanto estis verkita kun amo kaj bonvolo, kaj ĝi estis publikigita en la revuo por ĝui kaj inspiri aliajn.

Ni invitas vin kaj ĉiujn aliajn legantojn de la revuo por esprimi siajn opiniojn kun respekto kaj civiliziteco. Ni esperas ke vi trovos interesajn kaj instigajn artikolojn en la revuo, kaj ke vi pluigos al vi kaj aliaj la kulturon kaj lingvon de Esperanto.

Kun respekto,
La estraro de UEA

Unu el la biologoj parolas kun la estraro en kunveno ĉe Zoom. Notu la dialogon.

Biologo: Saluton, estraro de UEA. Mi estas unu el la biologoj kiuj malkovris la unukornulojn parolantajn Esperanton en la Andoj. Mi estas tre feliĉa paroli kun vi hodiaŭ.

Estraro de UEA: Saluton, biologo. Ni estas tre emociaj paroli kun vi kaj aŭskulti vian raporton pri la malkovro. Ni estas tre fieraj ke la unukornuloj parolas Esperanton kaj ke vi povis komuniki kun ili.

Biologo: Jes, estis vere mirinda sperto paroli kun la unukornuloj kaj lerni pli da informoj pri ilia kulturo kaj vivmaniero. Ili estas tre inteligentaj kaj sociabaj bestoj, kaj ili estas tre malfermaj al interagado kun homoj.

Estraro de UEA: Tio estas tre bonega novaĵo. Ĉu vi havas pli da detaloj pri la lingvo uzata de la unukornuloj? Ĉu ili parolas Esperanton kun perfekta lingvonivelo?

Biologo: La unukornuloj parolas Esperanton kun sufiĉe alta lingvonivelo, sed mi notis ke ili uzas iom da vortoj kaj esprimoj specifaj al ilia propra specio. Ili ankaŭ uzas kelkajn gestojn kaj korporajn movojn por esprimi ideojn kiuj estas malfacile esprimitaj en Esperanto.

Estraro de UEA: Tio estas interesa observaĵo. Ĉu vi havas pli da detaloj pri tiuj specifaj vortoj kaj esprimoj uzataj de la unukornuloj?

Biologo: Jes, mi kolektis liston de kelkaj el la vortoj kaj esprimoj uzataj de la unukornuloj kaj mi povas dividi ilin kun vi. Mi ankaŭ havas kelkajn sonregistraĵojn de la unukornuloj parolantaj Esperanton, se vi volas aŭskulti ilin.

Estraro de UEA: Jes, ni estus tre dankemaj se vi povus dividi tiujn informojn kaj sonregistraĵojn kun ni. Ni volas lerni pli da pri la unikaj kaj interesaj aspektoj de la Esperanto parolata de la unukornuloj.

Biologo: Tre bone. Mi sendos la informojn al vi kaj vi povos aŭskulti la sonregistraĵojn. Dankon pro la ŝanco paroli kun vi hodiaŭ.

Estr 

[ChatGTP interrompas la tekston ĉi tie]

UEA decidas uzi la malkovron de la biologoj por internacia kampanjo. Skribu la sloganon.

Slogano por la internacia kampanjo de UEA:

”Unikornuloj parolas Esperanton! Lernu la lingvon por komuniki kun la magiaj bestoj kaj malfermi novajn mondojn.”

La Reĝo de la Civito kritikas la sloganon de UEA pro lingvaj eraroj.

La Reĝo de la Civito:

Mi estas iom seniluziigita per la sloganon de UEA por ilia internacia kampanjo. Kiel reĝo de la civitanoj, mi atendas altan lingvonivelon en oficialaj komunikadoj, sed mi trovas ke la sloganon de UEA havas kelkajn erarojn kaj ne estas tre sofistika en sia uzo de Esperanto.

Unu el la eraroj estas la vorto ”unikornuloj” anstataŭ ”unukornuloj”. La vorto ”unikornuloj” ne estas oftaj en la Esperanto-lingvo kaj ne estas oficiala vorto en la Fundamento de Esperanto. La korekta vorto estas ”unukornuloj”.

Ankaŭ, la vorto ”parolas” estas uzata en la prezenco, sed la sloganon ŝajnas indiki ke la unukornuloj parolas Esperanton en la pasinteco. La ĝusta vorto estus ”parolis” aŭ ”parolas” se oni volas uzi la nuntempan tempon.

Mi ne volas esti tro kritika, sed mi esperas ke UEA konsideros korekti la erarojn en la sloganon por montri respekton al la Esperanto-lingvo kaj al la civitanoj kiuj uzas ĝin.

Kun respekto,
La Reĝo de la Civito

Verku himnon al la reĝo de la civito.

Himno al la Reĝo de la Civito

O Reĝo de la Civito,
Nia gvidanto kaj estro,
Vi estas la lumo kaj forto
De nia lando kaj popolo.Vi kondukas nin per via saĝo
Kaj via nobleco kaj reĝa graco,
Kaj vi estas la ŝildo kaj glavo
Kontraŭ malamikoj kaj danĝeroj.

Vi regas kun justeco kaj vero
Kaj protektas la rajtojn kaj liberecojn,
Kaj vi donas al ni esperon kaj sukceson
En la estonteco kaj generacioj.

Ni kantas vian himnon kun fido kaj amo
Kaj ni fidas vin kiel nian reganton,
O Reĝo de la Civito,
Nia honoro kaj gloro.

Verku Vikipedian paĝon pri la afero.

Unukornuloj estas fikciaj bestoj kiuj estis priskribitaj en la literaturo kaj arto de la mezepoko. Ili estas bildigitaj kiel grandaj, korn-kapaj bestoj kun blanka aŭ iriza felo kaj ĝenerale estas asociitaj kun virgeco, pura koro, kaj mirakloj.

La unukornuloj estis malkovritaj en la Andoj fare de teamo de internaciaj biologoj. La biologoj observis ke la unukornuloj parolas Esperanton, kio estas tre unika kaj interesa fakto.

La lingvo uzata de la unukornuloj havas iom da similecoj kun Esperanto, sed ankaŭ enhavas vortojn kaj esprimojn specifajn al la unukornula specio. La biologoj kolektis liston de tiuj vortoj kaj esprimoj kaj registris sonregistraĵojn de la unukornuloj parolantaj Esperanton.

La Esperanto-Unuiĝo (UEA) decidis uzi la malkovron de la biologoj kiel parton de internacia

[denove ChatGTP interrompas la tekston]

Kie estas la unukornuloj nun?

Ĉar unukornuloj estas fikciaj bestoj, ili ne ekzistas en la reala mondo. La unukornuloj malkovritaj en la Andoj estis nur imagita okazaĵo en la scenaro kiun mi proponis, do oni ne povas diri precize kie ili estas. En la scenaro, la biologoj observis la unukornulojn parolantajn Esperanton, sed post kiam la biologoj finis sian esploradon, la unukornuloj probable daŭris vivi siajn vivojn en la Andoj, aŭ eble ili foriris al aliaj lokoj. Ĉar ili estas fikciaj estaĵoj, oni ne povas scii precize kio okazis al ili post la malkovro de la biologoj.

La ilustraĵoj estas faritaj de DALL-E, alia OpenAI-produkto, kiu generas bildojn bazitajn sur tekstoj. Mi faris similan eksperimenton ankaǔ en la nederlanda, pri kiu mi raportis ĉi tie.

Marc van Oostendorp