Nova prezidanto volas atenti pri nehindeŭropaj lingvoj
Christer Kiselman
Libera Folio: En letero dissendita post via elekto, vi atentigas, ke la plej grava fundamento de Esperanto estas respekto al aliaj kulturoj. Same, en via memprezento antaŭ la elekto vi esprimis esperon, ke la Akademio en sia laboro ĉiam memoros la konvinkon de Zamenhof pri la malutilo de ĉia naciismo. Kial?
Christer Kiselman: — Tiuj eldiroj estas unuavice signalo pri mia propra skalo de valoroj, ne instigo al agado. Same pri mia eldiro ke ni estos juĝataj laŭ niaj kulturaj atingoj. Esperanto estas kaj kultura, kaj socia, kaj lingva fenomeno.
Ĉu vi opinias, ke la Akademio devus entrepreni iujn konkretajn paŝojn por pli bone reflekti kaj respekti la kulturan kaj nacian diversecon de la mondo?
— La elektoj de novaj membroj en 2013 jam okazis. Antaŭ la novaj elektoj en 2016 oni provu trovi pli da parolantoj de ne-hindeŭropaj lingvoj. Sed ankaŭ antaŭ tiu jaro oni dediĉu iom pli da atento al ne-hindeŭropaj lingvoj. Inter la fontolingvoj de Esperanto ĉiuj krom unu, la hebrea, estas hindeŭropaj. Sed la hebrea ludis pli grandan rolon en la Lingvo Universala de 1881 ol en la Lingvo Internacia de 1887.
En viaj tekstoj antaŭ kaj post la elektiĝo vi mencias la ideon kunlabori kun neakademianoj, por altigi la kvaliton de iuj akademiaj laboroj, kaj por diskonigi la Akademion inter eksteruloj. Kiel tia kunlaboro povus konkrete funkcii, laŭ vi?
— Ni jam komencis aligi membrojn kaj nemembrojn al libroprojekto kun la provizora titolo Aliroj al Esperanto. Ĝi montros ke ekzistas pluraj vojoj al Esperanto kiel lingva, kultura kaj socia fenomeno; neniu havas monopolon.
Ĝis nun la Akademio neniel estas jure registrita. Vi proponas, ke oni esploru la eblecojn havigi juran personecon por ĝi. Kiajn avantaĝojn tio povus doni al la Akademio? Ĉu antaŭvideblas ajnaj malavantaĝoj?
— Ni ankoraŭ ne komencis tiun studon. Tute unue necesas juraj konsiloj.
Vi akcentas, ke la Akademio okupiĝu ne nur pri preskriba laboro, sed ankaŭ observu kaj priskribu la fakte ekzistantan lingvon. Tamen, kiel vi mencias, ofte provoj esplori Esperanton kiel ĉiun alian lingvon renkontis fortan, kvazaŭ ideologian kontraŭstaron. Kial tio laŭ vi okazas?
— Tiu ne estas demando por mi. Mi apenaŭ povus imagi, ke iu kiu studis du aŭ tri lingvojn ĉe universitata nivelo, kaj kiu krome studis universitatnivelan kurson pri sciencaj esplormetodoj uzataj en lingvistiko, povus aliĝi al tiu sinteno.
Tamen, la kontraŭstaro ekzistas, kaj vi mem priskribas ĝin en via memprezento, eĉ komparante ĝin kun la iama tabuo pri dissekcado de homaj korpoj.
— Pli precize, mi skribis ke ĝi "memorigas min" pri la tabuo. Memorigo en si mem ne estas komparo. Kaj kiel klarigo ĝi ja estas nur spekulativo. Mi povas dividi mian eldiron en du partojn: 1. Esperanto estas vivanta lingvo. 2. Ĉiu ajn rajtas studi kiun ajn vivantan lingvon per sciencaj metodoj. Mi ne scias ĉu persono kiu kontraŭas studon de Esperanto rifuzus la unuan aŭ la duan eldiron, aŭ eble ambaŭ.
Do, kial la kontraŭstaro laŭ vi ekzistas inter esperantistoj?
Mi ne estas ĉionsciulo, nek ĉiosciulo. Mi ekzemple pensas, ke la luno ekzistas, kvankam mi neniam promenis sur ĝi; mi vidis ĝin multfoje per nudaj okuloj kaj per diversaj teleskopoj, sed mi ne scias, kial la luno ekzistas. Por scii kial la luno ekzistas, oni demandu la lunon mem, kvankam ne ekzistas garantio ke la luno mem scias, kial ĝi ekzistas.
Iuj ofte kritikas la Akademion pro pasiveco kaj malrapideco, kaj plendas ke ĝi tro konservative sintenas al lingva evoluo. Aliaj opinias, ke ĝuste tia estu la stabiliga rolo de la Akademio. Ĉu, kaj en kiuj kampoj, laŭ vi la Akademio devus iĝi pli aktiva? Kiel laŭ vi ŝanĝiĝis la efektiva rolo de la Akademio dum ĝia ekzisto?
— Grava rolo de la Akademio estas servi kiel stabiliga forto. La interna laboro de la Akademio multe ŝanĝiĝis pro interreto, sed ĝi estas iom malŝpara rilate al la nombro de elektronoj en la universo. La rolo de la Akademio povos ankaŭ ŝanĝiĝi pro la interreto; interalie la Lingva Konsultejo liveras gravan servon al la esperantoparolantoj.
La laboroj de la Akademio estas ĉefe financataj de UEA, kiu tamen donas nur malgrandan subvencion ĉefe por korespondaj kostoj. Kiel statis la financoj de la Akademio dum la lastaj jaroj?
— Rilate al la ĝisnuna aktiveco, ne malbone.
Kaj kiel povus esti financataj la sciencaj konferencoj, kiujn vi mencias inter eblaj aktivadoj de la Akademio?
— Historiaj faktoj: La konferenco en Zagrebo en 2001: 1. La Kroata Akademio de Sciencoj kaj Artoj (Hrvatska Akademija Znanosti i Umjetnosti) – pro feliĉa renkontiĝo kun ties ĝenerala sekretario unu jaron antaŭe – senpage disponigis al ni sian belan Ilirian Salonegon. 2. Mi persone pagis por la lunĉoj kaj la manĝaĵo dum la paŭzoj. 3. La preskostojn verŝajne pagis iuj en Brazilo – mi ne memoras.
— La konferenco en Gotenburgo en 2003: 1. La Gotenburga universitato senpage disponigis al ni la konferencejon. 2. La Sveda Akademio, la plej alta protektanto de la sveda lingvo, malavare finance subtenis la renkontiĝon (pri manĝaĵo kaj kelkaj vojaĝkostoj). 3. La preskostojn pagis verŝajne la Sveda Akademio aŭ mi mem – mi ne memoras.
— Mi imagas ke tiuj okazintaĵoj liveras al ni modelon por la estonteco. Krome ni nun havas ESF.
En via sinprezento vi mencias, ke la Akademio inter iuj esperantistoj estas konata kiel "klaŭna klubo" kaj komprenigas, ke necesus plibonigi la renomon de la Akademio. Kio laŭ vi kaŭzis tian misfamon?
— Eble iuj malefikaj laboroj, aŭ iom klaŭna apero dum kongresoj, sed mi ne kapablas ĉion analizi.
Kion eblus fari por altigi la renomon de la Akademio?
— Unue: ni konsciiĝu pri la renomo. Due: ni kunlaboru kun elstaraj esperantologoj kaj interlingvistoj por konatigi al ili la laborojn de la akademio kaj profiti de iliaj konoj.
"Kara Andreo, por traduki la aktualajn temojn por artikoloj en E-Vikipedio oni bezonas pli da terminoj kiujn vi ne trovos en NOVA PIV 2005 aŭ an eliaj vortaroj (ofte eldonitaj antaŭ jardekoj). Ekzemple tiujn terminojn vi ne trovos en PIV-o kaj "dormanta" au "pigra" AdE ankaŭ ne helpas solvi la problemon al E-vikipediistoj:
abiotrofio, ablefario, Abrakso, aceno, adrenergia, agenezio, agonisto, aikido, alkaptonurio, androjdo, anergio, animacio, apleto, Arhuzo, areolo, aronio, astrocito, atelektazio, atopio, bajpaso, bastonsako, Benguela, bigoso, bistroo, blogo, borio, botokso, Brajtono, breco, bugio, burĥo, cedio, cefalofo, celiaka, celiakio, celostato, ciberspaco, cukinio, ĉagro, ĉakro, ĉiĉo, ĉimarono, ĉipo, dagobo, Dagono, dajakoj, darmstatio, Daŝbogo, Dejmoso, dekupaĝo, deltaplano, demoskopio, derbio, devanagaro, diaklazo, Dobruĝo, dolbio, dolerito, domajno, dompti, domro, droneo, drongo, drumlino, dubnio, dulio, efendio, elemio, elando, endometro, epikardio, erarpepo, eritrasmo, eskimohundo, fenestraĵo, fengŝuo, flipo, fisuro, foliumilo, gaspaĉo, gejfobio, gio, grafeno, Guglo, Ĝavo, hadrono, hasio, hematomo, histogramo, hobito, Holodomoro, Ĥanuko, idiolekto, ifono, ikebano, I-Kvo, impalo, intifado, iPodo, izopleto, jetio, kaĉuĉo, kalkeo, kanasto, kendo, kinuo, kislevo, klinĉo, kmero, kodumulo, kongao, kopernikio, kosmodromo, kraktiko, kvado, kvaŝiorkoro, lambado, lazanjo, leŭkopenio, leŭkoplakio, likida, limnologio, Linukso, lobio, locio, lodeno, logopedio, logotipo, lotofagoj, majeŭtiko, majŝo, Makintoŝo, mambao, mandalo, margarito, marleno, mejtnerio, micvo, miensimbolo, mikvo, miomo, mohikanoj, mojosa, monocito, morinelo, mucinoj, nagano, naŭatloj, navahoj, negrito, neĝtabulo, neogeno, neokomio, nomao, nuklido, nultrumo, ofsajdo, okronozo, olifanto, ombudsmano, opuza, orĝado, origamo, orikso, ostjakoj, ovamboj, Padanio, pajso, palingenezo, paparaco, paragogo, parulio, pasakaljo, pasodoblo, pavoro, pejsmejkro, pelelo, pelilo, pelito, pengo, petikoto, piafo, Piastoj, pjaso, pompono, podkasto, Podlaĥio, Podolio, pojntero, polaboj, policitemio, portfolio, porzano, postero, preamblo, precipitinoj, prinio, priodonto, procio, punko, rago, ratatujo, receptoro, reflacio, rengao, rentgenio, resolucio, retikulocito, rialo, riletoj, ritualo, rokabilo, rokforto, ruterfordio, salso, scientologio, seborgio, sekeloj, serotonino, sgrafito, sikozo, Skajpo, soteriologio, soulo, spamo, spiso, splanknoptozo, stevio, stolemo, sudoko, sugio, sumoo, tabo, tangao, tarpano, telomero, teleregilo, tiramiso, tofuo, Tokipono, tokororo, trenco, triatlono, tugriko, Tŭitero, ununpentio, vaĝrajano, vegano, vernisaĝo, Vindozo, viŝsigno, vitrofibro, vuvuzelo, zapado, zombio."