”Komercisto de la morto” estas esperantisto
Viktor But naskiĝis en soveta Taĝikio en 1967, poste studis en prestiĝa militista lingva instituto en Moskvo kaj estis sendita al Afriko kiel milita interpretisto. Post sia reveno li uzis la kaosan situacion lige kun la disfalo de Sovetio, malmultekoste luante kelkajn ekssovetiajn aviadilojn kaj dungante senlaborajn ekssovetiajn pilotojn.
La aviadiloj estis poste uzataj por liveri enormajn kvantojn da armiloj al diversaj internaj militoj en Afriko. Poste lia komerca agado rapide vastiĝis, kaj li iĝis unu el la plej konataj armil-komercistoj en la mondo.
Pri li Douglas Farah kaj Stephen Braun verkis la libron Merchant of Death ("Komercisto de la morto"), kaj parte pri li temis la mondfama filmo Lord of War ("Lordo de la milito"), en kiu ĉefrolis Nicolas Cage.
Laŭ multaj fontoj Viktor But regule vendis armilojn al ambaŭ flankoj de militaj konfliktoj. Estas indikoj, laŭ kiuj li vendis armilojn kaj al la talibanoj kaj al iliaj kontraŭuloj en Afganio, sed liajn servojn uzis ankaŭ Usono kaj Unuiĝintaj Nacioj. Mem Viktor But ĉiam insistis, ke li faris nenion kontraŭleĝan, kaj ke ne li kulpas, eĉ se aviadiloj de liaj kompanioj estis uzataj por kontrabandi armilojn.
Viktor But longe loĝis en Belgio, sed en 2002 Interpol dissendis ordonon pri lia aresto, kaj li fuĝis al Rusio. Li fine estis arestita en Tajlando en marto 2008, post longa operacio de la usona kontraŭdroga agentejo DEA.
La usonaj sekretaj agentoj sukcesis kapti lin, dum li mem evidente kredis, ke li estis vendonta armilojn al la Kolombia ribela grupo FARC. De pli ol unu jaro en Tajlando daŭras la proceso por ekstradicii lin al Usono.
Lige kun la lasta fazo de la proceso la konata franca periodaĵo L' Express la 24-an de aprilo publikigis grandan artikolon pri Viktor But. La artikolo enhavas informon ankaŭ pri tio, ke Viktor But jam en sia infanaĝo lernis Esperanton.
Pliaj esploroj montras, ke Viktor But komence de la 1980-aj jaroj efektive estis membro de la Esperanto-klubo en la ĉefurbo de Taĝikio, Duŝanbe. En la diskutforumo de la rusia retejo e-novosti.info antaŭ kelkaj semajnoj aperis letero de la veterana taĝikia esperantisto Firdaŭs Ŝukurov, kiu rakontas, ke la landa asocio de UEA en Taĝikio eĉ skribis leteron al Viktor But, post kiam lia aresto iĝis konata.
En la sama forumo poste aperis ankaŭ la kompleta teksto de la letero. Krom la unua enkonduka salutfrazo, la tuta letero estas ruslingva. Jen kompleta traduko al Esperanto:
Asocio de Esperantistoj de Taĝikio
N-ro 12, de la 17.12.2008
Al s-ro Viktor But
Tajlando, Bankoko
Saluton, estimata kamarado!
Estimata amiko, Viktor But,
Ni, la esperantistoj de Taĝikio, eksciis el gazetoj kaj televidaj novaĵoj pri Via nuna situacio. Ni estas profunde indignitaj, ke Vin superfortis mensogoj, kaj ni kunsentas al Vi.
Ni memoras Vin kiel aktivan, honestan kaj konsciencan esperantiston, kiam Vi studis la internacian lingvon Esperanto en Taĝikio. Vi estis malindiferenta kaj ĉiam pretis helpi al tiuj, kiuj tion bezonis. Vi estis membro de nia Esperanto-klubo. Surbaze de nia Klubo poste estis fondita Societo de Esperantistoj de Taĝikio. En la jaro 2005 ni fondis Asocion de Esperantistoj de Taĝikio.
Ni tre volas, ke la vero rapide gajnu la superecon, Vi povu liberiĝi kaj reiri al via agado por la bono de la socio.
Ni estus tre ĝojaj, se Vi povus viziti nian sunan respublikon, kie Vi frekventis lernejon kaj faris la unuajn paŝojn en sendependa vivo.
Prezidanto de AET, Ŝukurov F.A.
Estrarano Raĥmatov M.R.
La letero neniam estis sendita al Viktor But. Ne pro tio, ke la gvidantoj de AET ekdubus pri la "bono de la socio", kiun alportis la komerca agado de Viktor But. Laŭ klarigo de la prezidanto, oni timis, ke la letero povus iel malutili al Viktor But dum la jura proceso.
