Kial Esperanto interesu ĵurnalistojn?

En demokratia socio unu el la plej gravaj taskoj estas kontroli la potenculojn, informi la publikon, se tiuj misuzas sian pozicion, kaj ĝenerale montri mankojn kaj plibonigendaĵojn en la ĉirkaŭa mondo. En diktaturo kompreneble la tasko de obeema ĵurnalisto estas nur laŭdi la ekzistantan ordon. Sed feliĉe Esperantujo ja ne estas diktaturo.

Sed kio kaj kial povus igi nacilingvajn ĵurnalistojn, kiu unuavice klopodas plenumi tiujn taskojn, interesiĝi pri Esperanto? Mi demandis al kelkaj kolegoj en la redakcio de sveda ĵurnalo, kie mi laboras, kio povus igi ilin okupiĝi pri la temo. La respondoj estis sufiĉe pripensindaj, kaj parte surprizis ankaŭ min, kvankam mi ĝenerale scias, kion miaj kolegoj opinias interesa novaĵo.

La laboro de ĵurnalisto konsistas el tio, ke ni kolektas materialon el diversaj, laŭeble fidindaj kaj sendependaj fontoj, por trovi novaĵtemon kaj aliron, kiuj povus interesi la ĝeneralan publikon. Poste la ĵurnalistoj, sendepende de eksteraj influoj, verku artikolon, kiu estu interesa, sencohava kaj iel signifa por niaj legantoj.

Estas grave kompreni, ke la tasko de ĵurnalisto estas io tute alia ol la laboro de reklamisto ĉe komerca firmao aŭ tiu de informisto ĉe Esperanto-asocio. Ĵunalisto havas la devon esti kaj resti sendependa de la interesoj de siaj fontoj, kaj neniel havas la devon raporti pri okazaĵoj, kiujn li taksas neinteresaj aŭ nesignifaj por la legantoj.

Do, se ĵurnalisto raportu pri io rilata al Esperanto, tiu io devas esti interesa, signifa kaj aktuala. Prefere ĝi estu novaĵo. Sed kio do estas novaĵo, kaj kial esperantistoj malofte sukcesas proponi tiajn?

Por loka aŭ regiona gazeto povas validi ekzemple jenaj kriterioj, por ke oni konsideru ion atentinda novaĵo:

La afero devas esti:

Trarigardo de arkivo de svedaj gazetoj montras, ke almenaŭ dum la unuaj tri monatoj de la jaro 2013 en Svedio tre malmultis okazaĵoj rilataj al Esperanto, kiuj plenumis tiujn kriteriojn - aŭ almenaŭ informoj pri tiaj okazaĵoj ne atingis la ĵurnalojn. La vorto "Esperanto" ja estis menciita entute pli ol centfoje en gazetartikoloj - sed preskaŭ ĉiuj mencioj temis pri fama restoracio en Stokholmo, kiu nomiĝas Esperanto, sed cetere havas nenian rilaton al la lingvo.

Se oni forprenas la artikolojn kiuj ankaŭ enhavas la vorton "restoracio", restas nur 33 trafoj. Kaj tamen estas inter tiuj ankoraŭ kelkaj artikoloj kiuj efektive temas pri la restoracio. El la ceteraj artikoloj unu temas pri centjariĝo de virino, kiu iam lernis Esperanton. Kelkaj estas leteroj de legantoj, kaj en kelkaj Esperanto estas menciita nur kiel metaforo. Plej amuza el laste menciitaj estas artikolo, kiu uzas la "malsukceson" de Esperanto kiel argumenton kontraŭ la enkonduko de nova, seksneŭtrala pronomo en la sveda lingvo, apud la kutimaj li kaj ŝi.

Krome aperis intervjuo kun la esperantisto Lars Forsman, kiu rakontas pri similaĵoj inter Esperanto kaj la ĉina, kaj el informa vidpunkto eble plej sukcese, en la komputila magazino PC för alla aperas mallonga informo pri Lernu.net. Do, sufiĉe magra rikolto, kaj la sola iel novaĵeca afero temis pri la centjariĝo de esperantisto.

Sed kio, krom la centjariĝoj de pliaj esperantistoj, do almenaŭ teorie povus interesi ĵurnalistojn, kiuj prijuĝas okazaĵojn laŭ la ordinaraj profesiaj kriterioj? Unu maniero ekscii ion pri tio estas fari enketon inter neesperantistaj ĵurnalistoj, kaj tion mi entreprenis – tamen en tre malgranda skalo, do la rezultoj absolute ne havas ian statistikan signifon, sed ja povas doni iom da materialo por pripensado.

Mi dissendis la retan enketilon al 12 elektitaj kolegoj, ĉiuj spertaj ĵurnalistoj, kiuj multajn jarojn laboras ĉe Sydsvenskan, duono viroj kaj duono virinoj. Mi dissendis ankaŭ unu memorigon. Respondis 8 personoj, kion oni povas konsideri relative bona rezulto. Laŭ la respondoj ŝajnas, ke multaj el la nunaj inform-stragegioj de la Esperanto-movado estas tute senperspektivaj, sed ke ekzistas aliaj eblaj aliroj, ĝis nun ne sufiĉe provitaj.

Por la Esperanto-movado estus granda sukceso, se nian kongreson denove vizitus la ĝenerala sekretario de Unesko, sed tia okazaĵo apenaŭ interesus la pridemanditajn ĵurnalistojn. Nur du el la ok respondintoj diris, ke la afero eventuale meritus artikolon.

— Ŝajnas kiel deviga rutinaĵo. Nenio frape eksterordinara, komentis unu respondinto.

Unu el tiuj, kiuj supozis ke la okazaĵo eventuale povus meriti mencion, klarigis jene:

— La persono en si mem devas esti interesa, kaj depende de tio, kion ŝli diras, ja povus iĝi artikolo. Se ŝli krome parolas en Esperanto, tio ja estas interesa kvazaŭtrarompo por Esperanto sur alta internacia nivelo.

Por esperantistoj eĉ duona favora vorto de iu gravulo estas granda afero – sed ne por ĵurnalistoj, kiuj scias, ke gravuloj ĉiutage faras paroladojn kaj dissendas bondezirojn. Ne eblas raportadi pri ĉiu paŝo de la ĝenerala sekretario de Unesko, tio simple ne estus interesa por la legantoj. Necesas, ke la okazaĵo enhavu ion rimarkindan. Se kongresano ĵetus kremtorton en la vizaĝon de la ĝenerala sekretario, ĉar tiu anstataŭ Esperanto parolis la anglan, la novaĵo certe disvastiĝus en la tuta mondo. Alia demando estas, ĉu tia publikeco estus favora al Esperanto.

Eĉ malpli interesa ol la ĝenerala sekretario de Unesko la ĵurnalistoj opinias lokan esperantiston, kiu veturos al la Universala kongreso. Neniu respondis, ke la temo verŝajne aŭ certe meritus artikolon.

— Ne, lokanoj veturas al plej diversaj konferencoj la tutan tempon, klarigis unu skeptikulo.

— Eventuale en loka paĝo. Sed tiam mi kredas, ke la persono kiu veturos, devas havi iun plian historieton por rakonti, skribis alia respondinto.

Iom surprize al mi, tute neinteresa por la ĵurnalistoj montriĝis ankaŭ hipoteza vjetnama esperantisto, kiu faros prelegon pri vjetnama metiaĵo en Esperanto, kun interpretado al la sveda. Mi pensis, ke la ŝanco aŭdi Esperanton efektive uzata povus allogi iom da atento, sed la lingvo mem montriĝis nesufiĉa logilo.

— La temo ŝajnas tro distanca kaj tro bagatela. Neniu ligo al miaj legantoj, klarigis unu skeptikulo.

— Jes, verŝajne, la loka metio eventuale povus esti la interesa afero. Aŭ eble se Vjetnamio estas lando, kie oni opinias Esperanton ŝlosilo por simpla komunikado trans landolimoj, opiniis unu el la du malpli skeptikaj respondintoj.

Nesurprize, iom pli interesa la pridemanditaj ĵurnalistoj opiniis hipotezan kazon de propono pri libervola instruado pri Esperanto, prezentita en la Eŭropa parlamento, kaj subtenata de Sveda Esperanto-Federacio.

— Jes, temas pri propono, kiu potenciale povus influi multajn. Eĉ se ĝi ne estos realigita, estas interese rakonti, ke la propono ekzistas, komentis unu respondinto.

Sed eĉ tia el esperantista vidpunkto tute mondoskua novaĵo apenaŭ trovus lokon sur la frontpaĝo:

— Se tia propono jam ekzistas kaj svedaj reprezentantoj de la Esperanto-asocio subtenas ĝin, ja povus iĝi kelkaj linioj en la gazeto, iom depende de tio, kia estas la konkurado pri novaĵoj en tiu tago, klarigis unu el la ĵurnalistoj.

Eĉ pli interesa la ĵurnalistoj opiniis novaĵon pri tio, ke la tradukservo de Google iĝis havebla en Esperanto, kaj ke Google dissendis gazetaran komunikon pri tio, ke Google kaj Esperanto havas komunan celon, nome helpi al homoj kompreni unu la alian.

Kvin el la ok respondintoj probable verkus artikolon pri tia temo, el ili unu eĉ tutcerte. La tri restintaj diris "probable ne", ĉar ili opiniis, ke la afero kaj precipe la gazetara komuniko tro aspektas kiel reklama truko de Google.

— Ŝajnas tro nekritike al la entrepreno Google simple transdoni ilian mesaĝon pri tio, kiel bonaj ili estas, klarigis unu.

— Novaĵeto. Estas interese, ke Google nun altigis la statuson de Esperanto. Sed efektive tio eble ne estas ege granda novaĵo. Se oni uzas la tradukservon oni ja same bone povas traduki al sia propra lingvo, kaj Esperanto havos malpli grandan rolon, skribis alia.

Indas rimarki, ke la novaĵo pri Google klare dividis la respondojn: neniu elektis la mezan, nenidiran variaĵon "eble". Supozeble ĉiuj respondintoj antaŭ ol decidi konscie prijuĝis la du kontraŭajn faktorojn: unuflanke temas pri neatendita okazaĵo ĉe la populara retejo Google, kiun la plej multaj legantoj vizitas ĉiutage – sed aliflanke temas pri novaĵo iniciatita de la grandfirmao Google, al kiu oni kompreneble sintenu kritike.

Iom interesa estas ankaŭ la fakto, ke almenaŭ laŭ supraĵa arkiva serĉo la novaĵo pri la enkonduko de Esperanto en la tradukilo de Google neniam aperis en la sveda presita gazetaro. La sola rilata mencio aperas poste, en interjvuo kun esperantisto, kiu preterpase mencias la fakton kiel pruvon pri la signifo de Esperanto. Evidente do la svedaj esperantistoj ne sukcesis en taŭga maniero informi la ĵurnalistojn pri tiu novaĵo, kiu supozeble povus generi plurajn artikolojn.

La absolute plej interesa el la proponitaj temoj laŭ la ĵurnalistoj estis la informo pri loka bando, kiu kantos en Esperanto en internacia kongreso. Kvin el sep respondintoj "kredeble" aŭ "certe" verkus artikolon pri la afero, la restintaj du "eble" verkus artikolon.

— Unika bando? Se ni antaŭe ne havis artikolon pri la bando ni nun kompreneble devos havi! respondis unu el la ĵurnalistoj.

Ankaŭ informo pri konata libro, kiu estis tradukita el la sveda al Esperanto de lokano, kaj poste eldonita en Novjorko, vekis iom da interesiĝo inter la ĵurnalistoj - klare pli ol ekzemple la ĝenerala sekretario de Unesko.

— Ŝajnas memklara temo por mallonga telefonintervjuo por la libropaĝo, respondis unu el la demanditoj.

Ĝenerale oni povas konkludi, ke la pridemanditaj ĵurnalistoj apenaŭ interesiĝas pri vjetnamaj manlaboraĵoj, solenaj deklaroj de gravuloj aŭ lokanoj kiuj veturas al kongresoj. Ili aliflanke ja interesiĝas pri politikaj proponoj kiuj povus influi la ĉiutagon de la legantoj, kaj pri konkretaj, neatenditaj okazaĵoj, prefere iel proksimaj al la legantoj. La kriterioj aplikataj al novaĵoj pri Esperanto ŝajnas esti precize la samaj kiel tiuj aplikataj al ĉiuj aliaj fenomenoj.

Do ne vere havas sencon dissendadi rutinajn, seninteresajn komunikojn pri kongresoj kaj solenaj deklaroj – kaj poste plendadi pri konspiro de kontraŭesperantaj ĵurnalistoj, kiuj tuj enrubujigas la deklarojn. Ja havas sencon fari per Esperanto ion konkretan, interesan kaj signifan, kaj je okazo rakonti pri tio ankaŭ al ĵurnalistoj. Se ni efektive havas ion interesan por rakonti, certe almenaŭ parto de la ĵurnalistoj pretos aŭdi tion.