Hèctor Alòs i Font: "Esperantistoj ne konas la realon"
Mi konscias, ke miaj opinioj pri la afero estas plene malnormaj en Esperantujo. Tio ne multe gravas al mi, ĉar mi sentas, ke la larĝa plimulto de esperantistoj ne spertas ĉiutage lingvobataladon. Ili estas kutime parolantoj de oficialaj, ŝtataj lingvoj, kiuj estas larĝe hegemoniaj en ilia ĉirkaŭaĵo. Ilin pli-malpli ofte agacas, ke faklibron ili devas legi fremdlingve aŭ en laborkunveno necesas paroli fremdlingve, sed la sento de minoritat-lingvano estas tute alia, ĉiutage preskaŭ plentempe spertata ekde frua infaneco.
Mi agnoskas, ke mi fariĝas pli kaj pli desubisma, ĉar mi malpli kaj malpli fidas la kapablon de la esperantistoj.
Mi sentas, ke la granda plimulto volas simple anstataŭi la anglan (tio estas, la nune regantan mondolingvon) per Esperanto, kvazaŭ la simpla ekuzo de neŭtrala lingvo esence solvus la lingvajn malegalecojn. En mia konkreta situacio, mi ne vidas, kiel la enkonduko de Esperanto en Eŭropan Union signife helpus la katalunan (ne ĉar ĝi estas iel pli grava ol kiu ajn alia lingvo, sed ĉar ĝi estas mia denaska kaj tiu, kiun mi strebas kiel eble plej ofte uzi).
Esperanto, se ĝi simple anstataŭas la laŭvican imperian lingvon, povas fariĝi same entruda lingvo kiel kiu ajn alia. Mi ne estos pli feliĉa pro tio, ke oni ŝparos iom da mono por tradukoj (tio estas ridinda sumo, des pli se ni komparas ĝin kun ekzemple la armea balasto). Ankaŭ mi ne huraos se popmuziko estos amase kantata en Esperanto. Mi mezuros la bonecon de solvo surbaze de tio, ĉu la lingva diverseco en la mondo estos pli bone konservata; kaj bona mezurilo de tio estos, ke en mia ĉirkaŭo mi povos malpli stumble uzi mian lingvon (mi, kaj kiu ajn alia - kompreneble).
Fakte, mi timas, ke la pli granda facileco de Esperanto povas igi ĝin pli entruda ol ekz. la anglan, ĉar la homoj pli facile kaj bone regos ĝin. Do, per simpla anstataŭo de internaciaj funkcioj, ni simple verŝajne aŭskultos pli da pop-muziko en esperanto ol en la angla: pli multaj kapablos kanti, pli multaj sukcesos kompreni, kaj la ekonomia tutmondigo faros la ceteron. Sekve, verŝajne pli malmulte da nacilingva popmuziko. Kaj same pri faklibroj ktp.
La esenco de Esperanto estas ne ĝia uzebleco, sed la ŝanĝo de paradigmo en la lingvaj (kaj landaj) rilatoj. Tio estas la instruado de demokratia egaleco inter lingvoj kaj popoloj: ke iu estas pli multa aŭ pli potenca, tio lin ne rajtigas aroge mueli la aliajn. Demokratia egaleco fariĝos kiam lernado de la sota, papiamento aŭ la eŭska fariĝos tiel allogaj kiel tiu de la angla, la hispana kaj la franca. Ĝi fariĝos, kiam homoj lernos almenaŭ kompreni la lingvojn de sia ĉirkaŭo, ĉar oni konsideros maldece ne peni tion fari pro estimo al siaj kunregionanoj.
Kaj ĝi fariĝos tie kie, danke al lernado de la danĝeroj pro troa regado de difinitaj internaciaj lingvoj (ĉu mondaj, ĉu regionaj), oni leĝdonos kontraŭ ilia kapera monopolado de tro larĝaj vivosferoj.
Do, pri Esperanto por mi gravas ĉefe la ŝanĝo de paradigmo: de ies denaska avantaĝo, al lingvo neŭtrala kaj kun difinitaj reguligitaj celoj. Ĝi estas ĉefe ilo por larĝaskale komuniki, kaj por kompreni la valorojn de egaleco. Sed tiujn egalismajn valorojn oni devas aparte varti kaj instrui. Mi tute ne kredas, ke simpla ekuzo de Esperanto en ekzemple Eŭropa Unio helpus al io tia. Esperanto estas preferinda al la angla, sed mi ne vidas, ke la simpla anstataŭado de unu per la alia ŝanĝos la paradigmon de regantaj kaj premataj lingvoj. Esperantistoj malmulte teoriumis pri tio, nur lanĉis laŭtajn sloganojn.
Male, mi sentas ioman mankon de subteno de esperantistoj por la enkonduko de pliaj oficialaj lingvoj, kiel la kataluna, en Eŭropan Union. Temas ja pri homa rajto, ke civitano rajtu rilati kun siaj regantoj en sia lingvo (nu, almenaŭ ni parolu pri civitanoj de lokaj lingvoj - kvankam ankaŭ la rajtoj de la aliaj ja devas esti serioze ekzamenitaj). Nuntempe estas diskriminaciataj EU-civitanoj pro tio, ke ili ne havas la samajn lingvajn rajtojn kiel la parolantoj de ŝtate oficialigitaj lingvoj. Kaj tiu diskriminacio okazas ne nur en la EU-nivelo, sed ankaŭ en la ŝtata kaj eĉ regiona: ni pensu ne nur pri katalunoj (lingve sufiĉe bonstata komunumo), sed pri romaoj, okcitanoj, sardoj, frisoj, kaŝuboj ktp. Tie mi sentas mankon de engaĝigo de esperantistoj, kvankam ili sin opinias defendantoj de lingvo-egaleco.
Hèctor Alòs i Font
mi plejparte konsentas kun la aŭtoro; Esperanto ne devigas al mi esti pacama aŭ kompreni pli bone la aliulon; tamen grave estas, ke ĝi ebligas tion al mi, te. ĝi kreas kondiĉojn de egaleca komunikado kaj komprenemo; ĝi ja estas "nur" ilo;
ne tiel estas, ke "ni enkondukos Esperanton kaj tuj ekregos lingva demokratio kaj floros paco inter ĉiuj nacioj"; Esperanto estas nur la unua paŝo, Zamenhof tre bone sciis tion;
la nuna paradigmo de fremdlingva instruado estas "instrui la
gravajnlingvojn", tio en mia lando tradicie estas la angla kaj la germana; kio pri la paradigmo: instrui la unuan jaron Esperanton kaj poste aldoni naciajn lingvojn; laŭdire propedeutika efiko devus funkcii, kaj do plifaciligi la lernadon de la naciaj lingvoj; unu el ili povus esti "domina" lingvo, la alian oni tamen povus elekti laŭ siaj kulturaj preferoj, kaj ne laŭ la fikriterio de "graveco"ekzemple estus tre utile, almenaŭ en mia lando, instrui al la plimultnacianoj la lingvojn de la minoritatoj: se slovakiaj infanoj havus eblecon lerni la hungaran, germaniaj la turkan ktp: tio ja estus kontribuo al internacia paciĝo kaj kompreniĝo;
post la fina venko (se ĝi iam venos) eĉ la unua lernata nacia fremda lingvo povus esti najbara aŭ minoritata lingvo, ĉar la rolon de
gravajlingvoj transprenus pli facile lernebla Esperanto