Juda Zamenhof ne taŭgas por Pola Radio
La Esperanto-redakcio intencas citi la ekzaktajn vortojn de estrarano Jerzy Targalski en la lasta elsendo la 15-an de decembro. Tamen la afero iĝis konata pli frue. Post kiam raportisto de Gazeta Wyborcza eksciis pri la skandalo, ŝi mem kontaktis Jerzy Targalski. Tiu ripetis al ŝi proksimume la saman motivigon. En la artikolo de Gazeta Wyborcza li estas citata jene.
- Mi diris, ke se Pollando devus elsendi en Esperanto, ĉar ni fieras pri Zamenhof, do ankaŭ Israelo devus elsendi en Esperanto, ĉar certe ankaŭ ili fieras pri sia samgentano.
Jam antaŭ la apero de la artikolo en Gazeta Wyborcza, la estro de la Esperanto-redakcio, Barbara Pietrzak, menciis la aferon en personar-kunsido de Pola Radio. Ŝi tiam petis, ke la prezidanto de la radia estraro, Krzysztof Czabański, komentu la aferon, kaj memorigis, ke kiel la dato de la likvido estis elektita ĝuste la naskiĝtago de Zamenhof. Krzysztof Czabański tiam respondis, ke li unuafoje aŭdas pri la motivigo, kaj ke li volas esploris la aferon kaj aŭdi ankaŭ la version de Jerzy Targalski.
La raportistoj de Gazeta Wyborcza parolis ne nur kun Jerzy Targalski, sed ankaŭ kun Barbara Pietrzak, kiu konfirmis la aferon. Krome la Esperanto-redakcion, kiu nun klopodas savi almenaŭ la plej gravajn dokumentojn kaj sonregistraĵojn, vizitis fotisto de la gazeto. La nuna redakcio devos esti likvidita ĝis lundo. Ĉu efektive la sekvan vendredon ekfunkcios la promesata podkasta elsendo ne estas konate. Ankoraŭ ĵaŭde estroj asertis al la Esperanto-redakcio, ke neniu interesiĝas pri la nova posteno de podkasta ĵurnalisto, kvankam el aliaj fontoj estas konate, ke almenaŭ unu persono ĝin petis.
Laŭ informo aperinta en la retejo de Pola Radio vendrede vespere, la prezidanto de la radia estraro, Krzysztof Czabański, nomis "malbonŝanca kaj malĝusta” la
eldiron de Jerzy Targalski pri la juda
deveno de Ludoviko Zamenhof. Vendrede
posttagmeze ankaŭ Jerzy Targalski esprimis la bedaŭron, ke lia eldiro
"prezentis en falsa lumo la Polan Radio kaj lian personon", informas la sama retejo.
La prezidanto de Universala Esperanto-Asocio, Renato Corsetti, forte indignas pro la nun malkaŝita motivo de Pola Radio:
- Ataki Esperanton pro la judeco de Zamenhof estas io, kion oni ne
atendus en civilizita lando en la sino de Eŭropa Unio, kies kortumoj
daŭre deklaras rasismon eksterleĝa. Oni povus ataki ĝin surbaze de mil
aliaj kialoj: ni volas defendi la anglan, kiu venas de nia idea mastro;
per Esperanto oni ne gajnas ion, kaj ni interesiĝas ĉefe pri materiaj
gajnoj; ni volas utiligi tiun tempon por konverti niajn najbarajn
landojn al la libera merkato, ktp. Temus pri motivoj kontraŭ kiuj oni
povus kontraŭargumenti, sed se oni atakas la judecon de Zamenhof ni ne
havas alian elekton ol solene protesti. Cetere homoj, kun tia idearo,
daŭre atakis Esperanton en la daŭro de ĝia historio. Kie ili estas nun,
demandas Renato Corsetti.
Li bedaŭras pro la damaĝo, kiun kaŭzas al la publika bildo de Pollando "la reveno al la plej mallumaj ideoj", kaj alvokas ĉiujn esperantistojn nun energie protesti ĉe la polaj instancoj pro tiuj "hontigaj asertoj".
- En la pasinteco iam esperantistoj pensis, ke eblas ne esti plu ĝenata de naciisma reĝimo per simpla "boniĝo", "deklaro pri kunlaboro" (Esperanto estas ilo por disvastigi germanecon, japanecon, ktp. eksterlande). Tio ne estas vero: sovaĝa besto restas sovaĝa besto, kiel ajn oni kondutas al ĝi, deklaris Renato Corsetti.
Li ne komentis, ĉu UEA daŭre planas kongresi en Pollando en la jubilea jaro 2009.
Jam antaŭ ol iĝis publikaj la vortoj de Jerzy Targalski pri la judeco de Zamenhof, en Esperantujo cirkulis onidiroj, ke antisemitismo povus esti unu el la motivoj de la likvido. Tiam ni petis la polan sociologon Zbigniew Galor komenti la temon, sed ne publikigis la komenton, ĉar tiumomente temis nur pri onidiroj. Jen kion li diris:
- Rilate la nuntempan okazaĵon ĉe Pola Radio, ne temas malferme pri judeco de homoj tie laborantaj kaj ilia esperantista medio. Plej senteble, povas temi, flanke de la homoj ĉirkaŭ Czabański, pri ia malsimpatiado (ankaŭ ne malferme esprimita) al la judeco de Zamenhof. Judeco estas traktata el ekstreme nacia ideologia vidpunkto de la nun reganta politika koalicio. La fadeno de antisemitismo - ligita kun faŝismo - aperas enkadre de la koalicio - sed ne nur en ĝi - ĉefe pro la partio Ligo de Polaj Familioj ("LPR de Giertych").
Laŭ Zbigniew Galor la kontraŭjudeco en Pollando ne plu rekte rilatas al judoj.
- Pola antisemitismo estas tre specifa, ĉar ĝi nuntempe funkcias en la lando, kie la kvanto de judoj iĝis ... simbola. (Tri milionoj da judoj en la 1918; el tio ĉ. 90% murditaj dum la milito; restis ĉ. 240 miloj; el tio elmigris ĉ. 95% kaj nun estas ĉ. 10 miloj; kvankam - verŝajne pro timo - nur unu milo, tio estas 0,00% de tuta pola loĝantaro, deklaris sian judecon dum popolnombrado en la 2002.) "Judo" funkcias kiel ideologia figuro. Ne kiel nomo de vera homo. Esti "judo" en tiu kultura ideologio signifas "alia" - iu ne nia. "Do" malamiko. Sociologie: antisemitismo en interna politiko de Pollando nun - kvankam ne same kiel en la jaro 1968 - rolas ankaŭ, kvankam ne tiom malfermite, kiel ideologio, kiu helpas maski intereson de la koalicio: akiri laborlokojn de "judoj".
En ideologiaj ŝanĝoj okazantaj ene de Pola Radio, antisemitismo estas nur unu el multaj fadenoj, li diras.
- Kaze de Pola Radio antisemitismo ne estas (ĉefa) kaŭzo, ĝi estas perilo (utila, ideologia). Tre eblas, ke tie renkontiĝas du antisemitismoj - kontraŭ Zamenhof mem kiel "vera judo", kaj kontraŭ liaj sekvantoj - esperantistoj, ankaŭ laborantaj en Esperanto-redakcio de Radio Polonia, kiel simbolaj "Judoj" - ideologiaj figuroj. La sinteno de Czabanski perfekte laŭas certan tendencon nuntempe ekzistantan, kiu kalkuleblus kiel "ĝusta politiko"... Kiel mi menciis: tio estas nur ideologiaj maskoj de ekonomiaj interesoj: kapti laborlokojn por membroj de la reganta koalicio.
Amri Wandel, israelano kaj estrarano de Universala Esperanto-Asocio diras, ke por judaj kaj israelaj esperantistoj, la likvido de la Esperanto-elsendoj de Radio Polonia pro antisemitaj motivoj estas "duobla peko kaj makulo".
- Pollando fariĝis traŭmata por la juda popolo pro sia longa historio de antisemitismo, kiu kulminis dum la dua mondmilito. (Kvankam ne poloj sed nazioj iniciatis la holokaŭston.) La Esperanto-movado, kaj ene de ĝi polaj esperantistoj, portas la standardon de homamo, defendo de homaj rajtoj kaj egaleco de etnaj kaj religiaj minoritatoj, kaj pruvas ke eblas ankaŭ alimaniere. Miloj da israelaj lernejanoj ĉiujare vizitas Pollandon, por vidi kie pereis iliaj praparencoj. Ankaŭ miaj du filinoj faris tiun pilgriman traŭmatan vojaĝon, sed ili aldonis dimension nekonatan al iliaj kunvojaĝantoj: ĉe la tombo de Zamenhof en Varsovio ili rakontis pri lingvo de espero per kiu homoj tra la tuta mondo amike kaj egale traktas unu la alian.
Laŭ Amri Wandel la eldiraĵo de Jerzy Targalski ja estas antisemita.
- La antisemita odoro de la vortoj de Jerzy Targalski pri la judeco de Zamenhof ne estas kamuflebla per lia klarigo al Gazeta Wyborcza. Ŝajnas ke la respondeculoj de Radio Polonia ne konsideras tion antisemitismo, aŭ ne konscias pri la damaĝo kiun tia motivigo povas kaŭzi al la publika bildo de Pollando kaj de ĝia registaro.
Iom alimaniere rezonas alia konata israela esperantisto, Josef Ŝemer:
- Mi plene akceptas la klarigon de la pola sociologo Galor, kiu diris, ke laŭ la ideologio kaj kultura etoso de diversaj koaliciaj-politikaj rondoj en la nuntempa Pollando, esti "judo" signifas "alia - iu ne nia, do iusence malamiko." Tio signifas ke oni ne povas akuzi s-ron Targalski pri rekta antisemitismo pro la frazoj kiujn li diris al la radio-laborantoj. Tamen, oni devas akre kritiki lin pro ili. Substrekante, ke pro tio ke Zamenhof estis "fremdulo" (ni ne diras "judo" sed "fremdulo, aliulo"), lia lingva kreaĵo ne meritas esti elsendata de Radio Polonia (tiel oni facile subkomprenas de liaj frazoj!), tiu funkciulo prezentas tre negativan tendencon de la polaj aŭtoritatoj. Malantaŭ tiuj vortoj kaŝiĝas ideologio danĝera, preskaŭ faŝisma, kiu memorigas al ni malbonajn tempojn el la lasta jarcento. Resume, ĝuste mi, judo israela, ne emas substreki la pure kontraŭjudan aspekton de la fiesprimoj, sed ilian danĝeran naciisman tendencon.
Laŭ Josef Ŝemer, la pola registaro nun havas facilan manieron montri, ke ĝi ne subtenas tiajn tendencojn.
- Se la pola registaro volas vere aparteni al la demokrataj-liberalaj ŝtatoj, kiel kredendas sekve de la aliĝo de Pollando al EU, ĝi devas renovigi la elsendojn en la Internacia Lingvo Esperanto. Nur tiu decido pruvos al la tuta mondo ke la pola ŝtato ne subtenas la kondamnindajn vortojn de la vicprezidanto de la Pola Radio!
En kiu jarcento ili vivas? Estas vere konsterne kaj timige ke antisemitismo kaj naciismo tiel bonfartas tie (kaj aliloke)...
Eble, koncerne UK-ojn, ni konsideru bojkoti Pollandon por la antauxvidebla estonteco. Tiom bedauxrindega afero konsiderante la fervorajn kaj bonajn samideanojn en Pollando. Sed finfine tia acxa ago (acxa per si mem kaj ecx pli acxe motivita) postulas fortan respondon... kaj ja ion pli ol protestleteroj -- necesas io kio trafas ilin je la monujo, ecx se nur simbole...