Ĉu vi babilaĉas la ingliŝan?
Desegnaĵo: Matti Pikkujämsä
"Avara. Kio estas avara en la angla?"
Vespera kunveno, oni interparolas angle. En la kompanio estas tri finnoj kaj unu eksterlandano.
Finna, pli ol 60-jara vira ĵurnalisto ne povas rememori, kiel diri "avara" en la angla. Ĝuste avara: troŝparema, striktmonuja, neelspezema, alivorte montena.
Same ne memoras pli ol 50-jara diplomatino. Kaj ankaŭ mi ne, subite la sparkilo malfunkcias.
Ie neatingeble ŝvebas la vortoj parsimonious, stingy, cheap, mean, frugal kaj tiel plu.
Ni tri malmemorantoj de la vorto "avara" uzis la anglan dum jardekoj, kunkalkulite. Ni ĉiuj loĝis multajn jarojn en Usono kaj aliloke eksterlande, ni legis bretmetrojn da anglalingvaj libroj.
Ni estas uzegantoj de la angla, sed ni ne regas la lingvon suverene, eĉ ne proksime al tio. Ni estas spertaj uzantoj de mankohava angla – spertaj palpserĉi tiajn ĉiutagajn vortojn kiel levostango, kazeo kaj aĉetpova egaleco. Tiajn vortojn ni neniam devas serĉadi, kiam ni parolas finne.
Mi mem regule uzas la anglan de 25 jaroj, kaj de 15 ĉiutage. Mi verkis artikolojn en la angla, partoprenis anglalingvajn podiajn diskutojn kaj studis dum unu jaro en usona universitato.
Mi listigas mian fonon ne por blagi, sed por montri, kiel la alproprigo de fremda lingvo estas multe pli malfacila ol homoj miakrede mezume komprenas. Estas laboro de jardekoj, kaj la fina noto tamen povas resti sur la akso kontentiga-bona.
La angla lingvo kiun oni aŭdas en la kunvenĉambroj de finnlandaj grandentreprenoj estas nomata per la termino Bad English – malbona angla. Laŭ tio kion mi aŭdis, la priskribo bone trafas la staton de la aferoj. Internacie oni parolas pri malpeza angla kun la nomo Globish. Ĝi malhavas profundajn nuancojn, fluan skriban esprimpovon kaj naturan idiomecon.
La natura regado de idiomoj temas pri tio, ke oni en malpli ol palpebrumo komprenas, pri kio temas, ke oni "ne estas unuafoja kongresano".
En la Aalto-universitato aperis disaj protestoj pri tio, ke ĝia komerca altlernejo aŭtune proponos sian magistriĝan programon nur en la angla. Al la justickanceliero apelaciis la esplorstudento kaj portempe dungita instruisto Riku Oksman, kiu miras, kial la finna lingvo estas flankenmetita en la ĉefa komerca lernejo de la lando, kvankam la plej multaj ekzamenitoj restos labori en Finnlando.
La universitato strebas iĝi unu el la internacie pintaj studejoj, volas allogi internaciajn studentojn, esploristojn kaj profesorojn – kaj prepari la finnlandajn studentojn por la ĉiam pli senlima mondo. Jen tre saĝa argumento, kiam oni rigardas la lastatempan historion de la finna ekonomia politiko.
La forta argumento de tiuj, kiuj defendas finnlingvan instruadon aliflanke estas, ke la instruataj aferoj estas sufiĉe malfacilaj jam en la propra lingvo: kial oni devas plu kompliki la lernadon kaj pensoformadon per lingva baro?
La ekonomikistoj devus unue kompreni en sia propra lingvo ekzemple tiajn konceptojn kiel garantiaĵo aŭ kontrakto pri interŝanĝo de profitoj. Poste oni povos fari la samon en la angla like nobody's business.
"Ni kreskigas duoble senlingvan nobelaron. Al ĝi apartenas edukitaj homoj, kiuj komprenas la aferon nek en unu lingvo, nek en la alia. Ili bone scias nek la finnan nek la anglan", juĝas la tradukisto Kimmo Pietiläinen (HS 11.5.2013), kiu mem estas dejunaĝe dulingva.
La internaciiĝa strategio de la Aalto-universitato estas draŝata de esploristo kaj instruisto, kiu kaŝiĝas sub la nomo Tiina Tutkija. Ŝi vidis, kiel la nivelo de la pensado kaj argumentado ĉe al finnaj studentoj falas, kiam oni transiras al la angla, eĉ se la nivelo de la lingvoscio estas bona.
"Ĉu vere indas, ke oni limigu la evoluon de siaj propra pensado kaj sperteco nome de internacieco, se tio ne estas nepra por la instruado?", ŝi demandas en sia populara blogo huippuyliopisto.blogspot.fi.
La sama diskuto okazas en Francio, kie iuj pintaj universitatoj proponas kelkajn studprogramojn nur en la angla – uzante la samajn argumentojn pri konkurkapablo kiel la Aalto-universitato.
En Francio al la diskuto pli forte aldoniĝas ankaŭ patriotaj zorgoj pri la konserviĝo de la francaj lingvo kaj kulturo – kaj pri tio indas atenti ankaŭ en Finnlando.
Havas sencon demandi, ĉu la tuta mondo estas premata en usonanecan formon, en kiu scienco, esploroj kaj kulturaj produktoj estas unue mezurataj laŭ meritoj de la lingvo, kaj nur poste laŭ tiuj de la enhavo.
Tiina Tutkija diras, ke la nuna pensado stampas la finnlingvemulojn kiel luzerojn.
Evidentas, ke estas utile por finnoj enmeti poluradon de sia angla lingvo en sia ĉiusemajna programo: tiel centran rolon havas la angla kiel la ĉefa lingvo de politiko, diplomatio, ekonomio, scienco kaj kulturo.
Tamen indas ankaŭ memori la savan argumenton, laŭ kiu pli gravas kompreni kaj esti komprenata ol gramatike perfekti – ni ja ankaŭ ne atendas kompletan senerarecon en nia finna.
Oni povas ĉesi ĝeniĝi pro prononcado kaj akĉentoj: ankaŭ la denaskuloj ja parolas sian anglan ĉiel ajn. Ju lajk potejto en aj lajk potato.
Multaj finnaj entreprenoj kaj privatuloj bone elturniĝis en la mondo sen perfekta angla lingvo. Kaj bona usona profesoro povas esti pli valora fonto de instruo por studento de komerco ol mezuma finna lektoro, eĉ se la angla lingvo kaŭzus pliajn malfacilaĵojn.
Plej gravas esti realisma pri tio, kiel malmultaj atingas la revon suverene alproprigi fremdan lingvon.
Ĉiuj aliaj bezonas, kiel ilon por lernado, komprenado, pensado kaj homa kreskado, fortan ankran lingvon, kiun oni nomas la propra lingvo, kaj indas havi almenaŭ po unu en ĉiu cerbujo.
Pekka Mykkänen, Helsingin Sanomat
La artikolo unue aperis sur la dimanĉaj paĝoj de la plej granda ĵurnalo de Finnlando, Helsingin Sanomat, la 14-an de julio 2013, sub la titolo Sönkkäät sä English? Libera Folio republikigas la tekston kun la permeso de la aŭtoro kaj de la gazeto. Republikigo aliloke nur kun permeso de la aŭtoro. Traduko el la finna: Kalle Kniivilä.
