Leonard Orban: ”En EU validas la lingvo-egaleco”

La intervjuon kun komisionano Leonard Orban faris kaj afable disponigis por samtempa publikigo en Libera Folio la redaktoro de la retejo Esencoj, László Szőke.

La intervjuo kun Leonard Orban estis farita retletere, ĉar li konsentas doni intervjuojn aŭ vid-al-vide, aŭ skribe, sed ne telefone. Tial okazas, ke la respondoj ne ĉiam rekte rilatas al la demando, kaj  ne estis okazo pludemandi. La lingvo de la intervjuo estis la rumana. Eventuale Leonard Orban estis preta respondi ĝuste pro tio, ke oni kontaktis lin en lia gepatra lingvo.

László Szőke: Kion konstati pri la strategio de la Eŭropa Komisiono (EK) rilate la elspezojn de lingvaj aferoj: oficiala laboro, tradukado? Kiom da eŭroj devas pagi EU-civitano por la komunikado?

Leonard Orban: Ĉiujare elspezas po 2,5-3 eŭrojn ĉiu civitano, do la tuta sumo pro multlingveco ne superas unu procenton de la buĝeto de Eŭropa Unio (EU); en 2007 tio signifis ĉirkaŭ 1,1 miliardojn da eŭroj. Mi atentigas, ke tiu sumo elspezita pro multlingveco ne estas lukso, sed male: maniero por garantii la rajton de ĉiu EU-civitano esti komprenita en sia lingvo, kaj kompreni iun lingvon. Kaj ni ne forgesu, nuntempe pli ol 44 procentoj el la civitanoj de EU parolas nur sian gepatran lingvon. La fakservoj pri lingvo de Eŭropa Komisiono - tradukado kaj interpretado - estas unikaĵo en la mondo, kaj ili havas altan nivelon profesian.

Rilate raciigon, post la plivastigo de Eŭropa Unio okazinta en 2004, ni estis devigitaj establi demarŝojn pri traduksistemo. Ekzemple la leĝfarado kaj ĉiuj prioritataj dokumentoj estas tradukataj regule al ĉiuj 23 oficialaj lingvoj de la Unio. Kaj, depende de la ebloj, estas tradukataj ankaŭ la tekstoj publikigotaj interrete fare de la ĝeneralaj direkcioj de Eŭropa Komisiono, aŭ de EU-komisionanoj. Sed samtempe oni decidis, ke la dokumentoj de funkciado ĉe Komisiono, de diversaj komunikoj, verdaj libroj aŭ gazetaraj komunikoj ne troabundiĝu.

Ŝajnas al mi necese, ke ankaŭ estonte estu kelkaj lingvoj "pli oficialaj" (angla, franca kaj germana) ol la aliaj. Kiel vi aliras tiun ĉi problemon: kiel vi povas aserti la ekziston de "demokratio de lingvoj" oficialaj en Eŭropa Unio, se iuj estas pli oficialaj ol la aliaj?

Ĉiuj 23 lingvoj jure ĝuas samajn rajtojn, tion pruvas ankaŭ tio, ke neniu leĝo ekvalidas antaŭ ol esti redaktita kaj publikigita en ĉiuj lingvoj. La tri lingvoj de vi menciitaj estas t. n. lingvoj procedaj, kiujn la Eŭropa Komisiono elektis nur pro pragmataj kialoj, surbaze de la Regularo 1 el 1958.

Ni scias ambaŭ, ke lingvo estas ne nur ilo de komunikado, sed - iel-tiel - ankaŭ medio por konservi, popularigi la kulturon de ĉiuj naciaj entoj. Kiel oni povas eviti la eblajn, laŭnecesajn konfliktojn, kiam kaj kiamaniere?

Dum sia 50-jara historio la Eŭropa Komisiono estis alvokita neniam por solvi eĉ unusolan t. n. lingvan konflikton. Kiel jam dirite, la EK traktas plene egale ĉiujn siajn 23 oficialajn lingvojn, samkiel la pliajn 60 regionajn, minoritatajn lingvojn kaj ankaŭ la lingvojn de enmigrintoj. La programo "Lifelong learning /"tutviva lernado"/ 2007-2013" ebligas financadi projektojn de ĉiuj lingvoj parolataj en la Unio.

En la dokumento "Proponoj de la Grupo de intelektuloj por interkultura dialogo" oni difinis du gravajn nociojn: lingvo de komunikado laŭ nivelo internacia kaj lingvo adoptita persone. Estas klare, ke al iuj en la Unio la lingvo de komunikado estas/estos ankaŭ gepatra lingvo, do ili estas pli favorataj, ol la aliaj. Kiel eblas elekti tiujn lingvojn de komunikado, laŭ kiaj bazprincipoj: ĉu laŭ la historio de EU (la lingvoj de la plej malnovaj membroŝtatoj) aŭ laŭ la nombro de parolantoj de iu lingvo aŭ alimaniere?

La elekto de iu lingvo lerninda estas persona afero. La Eŭropa Komisiono ne havas la taskon difini aŭ rekoni la internacian statuson de iu lingvo. La principo de subsidiareco garantias al ĉiu membroŝtato organizi sian edukan sistemon.

Estas konate, ke en 2002, en Barcelono, la ŝtat- kaj registar-estroj de la membroŝtatoj de Eŭropa Unio interkonsentis pri la celo, ke ĉiu civitano de la Unio eklernu du lingvojn.
La Grupo de intelektuloj por interkultura dialogo, gvidita de s-ro Amin Maalouf, proponas al ĉiuj civitanoj elekti iun lingvon laŭ utileco, kaj alian laŭ personaj, kulturaj sentoj - kiel lingvon adoptitan persone.

Kiu kaj kiel havos potencon vere garantii en EU la principon de lingva egaleco?

Ekde la ekesto de Eŭropa Unio validas la principo de lingvo-egaleco, kaj ne ekzistas intenco ŝanĝi tiun sintenon.

Laŭ via opinio, kiaj sciencaj pruvoj ekzistas, ke la lingvoj de komunikado devas esti la angla, franca aŭ germana?

Tiu ĉi afero ne koncernas sciencon. Iu lingvo akceptiĝas internacie laŭ la nombro de tiuj personoj, kiuj elektas ĝin uzi. Sed tiu nombro ŝanĝiĝas dumtempe.

Se supozi, ke ne ekzistas scienca respondo al la antaŭa demando, leviĝas ankaŭ hipotezo: teorie, ĉu ne ekzistus alia vojo elekti lingvon de komunikado, ekzemple iun artefaritan? Mi legis centojn da opinioj sur via retpaĝo rilate Esperanton, kiel eventuala lingvo de komunikado en EU. Ĉu vi ne kredas, ke la sola vojo solvi la problemon de lingva (ne)egaleco povus esti la elekto de artefarita lingvo, kiu ne estas gepatra de iu ajn?

Ne, mi ne kredas. Mi konsideras, ke la formulo aplikata en Unio, tiu de la "unueco en diverseco", do, la plena respekto de ĉiu lingvo kaj kulturo estas la sukcesa solvo pritrakti lingvajn konfliktojn.

Mi aprobas, ke en Eŭropa Unio multlingveco estas iu el la plej gravaj problemoj de la estonto. Tamen, laŭ viaj respondoj nefavoraj rilate la aplikadon de Esperanto kiel lingvo de komunikado, ŝajnas al mi, ke vi ne volas (ne povas, aŭ eble ne estas permesate al vi) science esplori: ĉu povus esti Esperanto la lingvo de komunikado en Eŭropa Unio aŭ male?

Mi estas komisionano havanta politikan mandaton, kaj ne scienca esploristo. Unu el la defioj de la taskokampo pri multlingveco estas ĝuste la certigo pri subsidiareco de lingvaj sistemoj aktualaj laŭ niaj ebloj de humanismaj, financaj kaj teknologiaj fontoj. Ĉar - kiel mi jam asertis ankaŭ pli frue - empirie certas, ke la nombro de lingvoj oficialaj en Eŭropa Unio ne malaltiĝos estonte, sed kreskos.

Preterlasinte nun la lingvon Esperanton kiel eblan solvon, kiajn respondojn vi havas al la jenaj demandoj:
1. Ĉu havas ŝancon tio, ke Eŭropa Unio esploru la propedeŭtikan karakteron de la lingvoj?
2. La angla havas pli kaj pli grandan rolon kiel pontlingvo. Ie vi asertis, ke la naskiĝo de iu pontlingvo devas esti spontanea, kaj tion oni ne povas influi politike. Tamen, la instruado de la angla lingvo estas deviga en pluraj landoj de Eŭropo. Ĉu tio ne estas politika decido de la registaroj pri edukado en tiuj landoj? Se jes, kion diri pri spontaneeco?
3. Ĉu vi sciis, ke en Aŭstrio informoj de Ministerio por Ekonomio kaj Laboro aperas ankaŭ en Esperanto?
4. Ĉu vi sciis, ke la Lingvoscienca Instituto de Hungara Scienca Akademio agnoskis Esperanton vivanta lingvo?

Mi rememorigas, ke la diverslandaj eduksistemoj, inkluzive la instruadon de fremdaj lingvoj, koncernas ekskluzive la naciajn registarojn, kaj supozeble ĉiuj proponas al siaj civitanoj tion, kion tiuj kredas plej oportuna por ili. Se pli da landoj ofertas pli gravan lokon al iu lingvo aparte, mi povas fari nenion krom konstati tion. Ĉiukaze, mi asertis multfoje, ni kuraĝigas la lernadon de fremdaj lingvoj, sed neniam mi rekomendas, kaj rekomendos la studadon de iu aŭ alia lingvo.

Mi profitis la ekzemplon de Esperanto por pruvi, kiom da demandoj estas starigitaj erare, al kiuj ni volas trovi respondon - laŭ mia opinio. Sed jen, la lasta demando: kiel vi eksplikas al via infano en Rumanio (se vi havas), ke en Eŭropa Unio iuj devas ellerni la anglan devige kiel fremdan lingvon, sed dume gelernantoj en Anglujo devas ellerni neniun alian krom sia gepatra lingvo.

Mi volas memorigi la gejunulojn, ke Eŭropa Unio estas nur unu parto de la planedo. Antaŭ nelonge mi legis, ke la nombro de ĉinaj uzantoj de interreto superis tiun de la anglaj. Kaj estas sekreto por neniu, ke en Usono la nombro de la hispanparolantaro proksimiĝis al tiu de la parolantoj de la angla. Plie, niaj mesaĝoj por ampleksigi la lernadon de fremdaj lingvoj estas adresataj al ĉiuj uniaj civitanoj, do, ankaŭ al la angloj.